Giải bài tập SGK Giáo dục công dân 10 bài 8: Tồn tại xã hội và ý thức xã hội

Tồn tại xã hội bao gồm những yếu tố nào? Yếu tố nào giữ vai trò quyết định? Tại sao?

Bài 1 trang 52 GDCD 10: Tồn tại xã hội bao gồm những yếu tố nào? Yếu tố nào giữ vai trò quyết định? Tại sao?

Trả lời:

- Tồn tại xã hội bao gồm các yếu tố chính:

+ Môi trường tự nhiên

+ Dân số

+ Phương thức sản xuất

- Trong số các yếu tố này thì phương thức sản xuất là yếu tố quyết định.

- Bởi vì: trình độ của phương thức sản xuất như thế nào sẽ quyết định sự tác động của con người đến môi trường tự nhiên và quy mô phát triển dân số như thế ấy.

Bài 2 trang 52 GDCD 10: Hãy phân tích tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội?

Trả lời:

Sự tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội mang tác động tích cực và tiêu cực, phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Biểu hiện của sự tác động đó là:

- Một là, ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội (do YTXH không phản ánh kịp TTXH nên lạc hậu hơn; thói quen, tập quán, truyền thống, tính lạc hậu của một số YTXH; do một số lực lượng bảo thủ trong xã hội muốn duy trì những YTXH lạc hậu, bảo thủ).

- Hai là, ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội do tính năng động của nó.

- Ba là, ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của mình (trong quá trình phản ánh tồn tại xã hội, ý thức xã hội còn kế thừa những tư tưởng ý thức xã hội giai đoạn trước).

- Bốn là, sự tác động qua lại giữa các hình thái YTXH (chúng tác động,chi phối lẫn nhau).

Bài 3 trang 52 GDCD 10: Hãy nêu ra một vài ví dụ nói rõ mối quan hệ giữ bối cảnh xã hội và nội dung tác phẩm văn học – nghệ thuật?

Trả lời:

Các ví dụ như sau:

- Bài thơ Đồng chí

+ Bối cảnh xã hội: nhà thơ Chính Hữu sáng tác năm 1948, sau khi ông đã cùng đồng đội tham gia chiến đấu trong chiến dịch Việt Bắc (thu đông 1947) đánh bại cuộc tiến công quy mô lớn của giặc Pháp lên chiến khu Việt Bắc.

+ Nội dung tác phẩm: Bài thơ ca ngợi tình đồng chí đồng đội thiêng liêng cao cả của các anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp

- Bài thơ về tiểu đội xe không kính:

+ Bối cảnh xã hội: Được nhà thơ Phạm Tiến Duật sáng tác năm 1969, trên con đường chiến lược Trường Sơn- khi chiến tranh chống Mỹ đang bước vào giai đoạn quyết liệt nhất.

+ Nội dung tác phẩm: Bài thơ ca ngợi những chiến sĩ lái xe Trường Sơn thời đánh Mĩ dũng cảm ngoan cường, lạc quan yêu đời, quyết chiến đấu hi sinh vì một lí tưởng cao cả là giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc.

- Truyện ngắn Làng

+ Bối cảnh xã hội: Được Kim Lân sáng tác trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

+ Nội dung tác phẩm: Truyện nói về tình yêu Làng của ông Hai Thu khi phải xa làng đi tản cư, qua đó ca ngợi tình yêu quê hương đất nước và nhiệt tình tham gia kháng chiến chống Pháp của người nông dân Việt Nam.

Bài 4 trang 53 GDCD 10: Khi bàn về quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, em tán thành ý kiến nào sau đây? Tại sao?

a) Đi-đờ-rô (1713 - 1784), nhà Triết học người Pháp cho rằng: Thượng đế chỉ là sự thần thánh hóa các điều kiện sồng hiện thực của con người mà thôi.

b) Phoi-ơ-bắc nói một cách hình ảnh: Người trong cung điện thì suy nghĩ khác người trong túp lều.

c) Trong tất cả những chuyển biến lịch sử, sự chuyển biến về chính trị là quan trọng nhất, quyết định sự phát triển của xã hội.

d) Nhân tố kinh tế là nhân tố quyết định duy nhất trong lịch sử.

đ) Mọi học thuyết về đạo đức có từ trước đến nay, xét đến cùng, đều là sản phẩm của tình hình kinh tế lúc bấy giờ.

Trả lời:

Em tán thành với ý kiến: Mọi học thuyết về đạo đức có từ trước đến nay, xét đến cùng, đều là sản phẩm của tình hình kinh tế lúc bấy giờ.

Bởi vì ý thức xã hội phản ánh tồn tại xã hội, do tồn tại xã hội quyết định.