Danh sách bài viết

GS - TS Trần Văn Khê: 'Trút hết ưu phiền dạ thảnh thơi'

Cập nhật: 28/12/2017

GS - TS Trần Văn Khê: 'Trút hết ưu phiền dạ thảnh thơi'

 

Nhiều người gọi căn nhà số 32 Huỳnh Đình Hai, TP.HCM là căn nhà âm nhạc vì những người đang sống ở đó, dòng dõi liên quan đến chủ nhân của căn nhà ấy đều hoạt động trong lĩnh vực âm nhạc. Và nhà số 32 Huỳnh Đình Hai là một địa chỉ văn hóa, vì chủ nhân của ngôi nhà này cũng là một con người văn hóa, một biểu tượng tận hiến vì di sản văn hóa. Tiếc thay, con người văn hóa ấy – GS Trần Văn Khê đã vĩnh viễn ra đi.

1. Trong di bút để lại trước lúc đi xa, GS Trần Văn Khê mong muốn ngôi nhà mà ông ở sẽ được sử dụng làm Nhà lưu niệm mang tên ông, biến “tài sản” cá nhân thành tài sản của cộng đồng, cho cộng đồng và vì cộng đồng.

Điều đó một lần nữa cho thấy tấm lòng của ông đối với hậu thế, với những di sản văn hóa đồ sộ chất chứa trong căn nhà mà ông đã mất gần cả đời người mới “xây” được. Ông mong muốn bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng đến với nhà lưu niệm, để tiếp tục mở ra mọi nguồn gốc tri thức về văn hóa, âm nhạc truyền thống của dân tộc thông qua hàng ngàn cuốn sách, hàng ngàn băng đĩa và vô số hiện vật văn hóa vừa mang tính lịch sử vừa mang tính khoa học.


GS - TS Trần Văn Khê trong cuộc trò chuyện với Truyền hình TTXVN

Và một điều nữa, ông muốn chứng minh với mọi người thông qua những gì mình để lại rằng: Đây, tất cả những di sản tôi để lại là tôi đã được thừa hưởng từ các bậc tiền nhân, đã tận hiến cho nó đến mãn đời thì các bạn cũng có thể làm được điều tương tự, miễn là (như lời ông nói): “Người Việt phải yêu văn hóa Việt và giữ gìn lấy nó, phát huy nó đúng cách”.

Và cách cách gìn giữ văn hóa dân tộc theo quan điểm của ông là: “Chúng ta không bế quan tỏa cảng, vẫn mở rộng cửa, đón nhận tất cả những thứ bên ngoài để có được sự thưởng thức dồi dào. Nhưng đón dồi dào xong phải trả lại cho“khách”, giữ lại những gì của chúng ta, thuộc về chúng ta”.

Quan điểm ấy thể hiện ngay ở những việc làm nhỏ nhất của GS Trần Văn Khê. Trong lần gặp gỡ với ông tại tư gia, tôi để ý thấy ông có một vài người “thư ký riêng”. Ngoài chị giúp việc chuyên dọn dẹp, nấu nước, giúp đỡ ông đi lại bằng xe lăn, những người khác giúp ông số hóa các tài liệu trên máy vi tính, in sao băng đĩa để lưu trữ. Ông còn mời thợ đến nhà sửa chữa máy ghi âm, cassette đời cũ, để lưu lại như một kỷ vật đã gắn liền với quãng thời gian nghiên cứu của mình, trong đó có chiếc máy thu âm mà năm 1976 ông đã sử dụng để thu buổi diễn tấu ca trù của nhóm nghệ nhân gồm cụ Quách Thị Hồ, Nguyễn Thị Phúc (hát), Đinh Khắc Ban (đờn), Khắc Hiền (đánh chầu) ở Hà Nội để gửi đến UNESCO nhằm phản biện lại quan điểm “âm nhạc Tây phương mới là mẫu mực, còn âm nhạc Á Đông, trong đó có Việt Nam chỉ là thứ âm nhạc dân gian ít có giá trị”.

Ông kể: “Năm 1976 tôi từ nước ngoài về Hà Nội, tìm khắp trong thành phố không có tiếng đàn đáy, không có tiếng phách. May thay nhờ anh Đỗ Nhuận tôi đã gặp được các bà Quách Thị Hồ, Nguyễn Thị Phúc, ông Đinh Khắc Ban và Khắc Hiền. Sau khi được sự đồng ý của anh Tố Hữu, Hội Nhạc sĩ đã cùng với các nghệ nhân tổ chức một chương trình cho riêng mình tôi thưởng thức và thu âm để tôi mang cho UNESCO. Thu đến đâu, nước mắt tôi chảy ròng đến đó vì cảm tưởng mình đang thu lại chút hương thừa của những đóa hoa sắp tàn trên một cái cây đã trở nên cằn cỗi là Ca trù. Sau đó, UNESCO đã mua hơn 400 đĩa ca trù Việt Nam gửi đến nhiều trường ĐH ở Mỹ, Pháp và các nhà nghiên cứu âm nhạc, văn hóa trên thế giới. Đó là khoảng thời gian có lẽ là vui sướng và hạnh phúc nhất của tôi khi mà đi đến đâu, tôi cũng thấy, cũng được “gặp lại” đĩa hát mà mình đã cất công về nước làm, từ đó đã góp phần dọn đường cho UNESCO đánh giá lại những giá trị của âm nhạc truyền thống các nước, trong đó có Việt Nam”.

2. Tôi dùng hai câu của cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm hỏi GS Trần Văn Khê: “Xa chốn ngựa xe xuân mộng đến/ Vui bên sách vở tuổi già ngâm”, thầy có vui không? Khi đó, GS Khê còn mẫn tiệp và vốn dĩ cũng rất giỏi làm thơ, đã đáp lại bằng hai câu của cụ Nguyễn Du: “Sách vở đầy bốn vách/ Có mấy cũng không vừa…”.

Rồi “ông già Nam Bộ” họ Trần tiếp tục mang thơ mình ra “đãi” khách thay cho lời tự bạch: Trước đây, hay bây giờ, cuộc sống của thầy như thầy đều vậy: “Mở cửa xuất hành đầy mặt lạ/ Về nhà chuốc ẩm vắng người thân. Đôi lúc thấy buồn, cô đơn nhưng vẫn lạc quan, vui vẻ”

Tôi hỏi: “Sao thầy không gọi anh Hải (con trai ông đang sống ở Pháp) về sống cùng cho vui?”. Ông cười hiền: “Thời đại công nghệ tiên tiến, con cái nó sống ở đâu cũng không có sao. Muốn nói chuyện thì gửi thư điện tử, nhanh hơn thì điện thoại, gấp gáp quá thì đáp máy bay, nhiều lắm một hai ngày đã lại sum họp. Thầy không sợ ở một mình vì đã rất nhiều năm bôn ba nước ngoài thầy cũng đã ở một mình quen rồi. Rồi đây, căn nhà này thành nhà lưu niệm, rất đông người đến thì thầy sẽ vui thôi!”

Đúng là thời đại công nghệ tiên tiến đã mang lại nhiều tiện ích cho con người, trừ sự bất tử. Giờ đây, ông sắp an nhiên tự tại trong lòng đất mẹ, đã được như lời tự thuật của chính ông: “Cuối đời mới được say cùng mộng/ Trút hết ưu phiền dạ thảnh thơi”.

Tự thuật ngẫu hứng

Tính tuổi còn hai đúng bảy mươi
Tuổi già mặc tuổi vẫn yêu đời
Dân ca nghiên cứu hàng trăm điệu
Quốc nhạc trùng tu cả một đời
Đợi ngắm trăng lên vàng mặt biển
Chờ xem chiều xuống đỏ chân trời
Cuối đời mới được say cùng mộng
Trút hết ưu phiền dạ thảnh thơi.


7-1988
Trần Văn Khê

Huy Thông
Theo Thể thao & Văn hóa

Nguồn: / 0

Không gian Văn hóa Sáng tạo Việt Nam – Kỷ yếu dự án

Nghệ thuật và Âm nhạc

Dự án Không gian Văn hóa Sáng tạo Việt Nam được đồng tài trợ bởi Liên minh châu Âu và Hội đồng Anh, và do Hội đồng Anh phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam thực hiện trong vòng ba năm kể từ 2018 đến năm 2021

Cổ và mới

Nghệ thuật và Âm nhạc

Dân tộc và hiện đại quả là vấn đề thế kỉ, vì giới nhạc bàn luận đã lâu mà vẫn chưa thấu, thử nghiệm cũng nhiều mà vẫn chưa thỏa. Khúc mắc nảy sinh nhiều khi là do dân tộc - hiện đại được hiểu được hành không chỉ như hai vế đối lập của các cặp phạm...

Quách Thị Hồ - Sênh phách giọng sầu gửi bóng mây

Nghệ thuật và Âm nhạc

Quách Thị Hồ - Sênh phách giọng sầu gửi bóng mây Tiếng hát của Quách Thị Hồ đẹp và tráng lệ như một tòa lâu đài nguy nga, lộng lẫy, mà mỗi tiếng luyến láy cao siêu tinh tế của bà là một mảng chạm kỳ khu của một bức cửa võng trong cái tòa lâu đài...

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý - bậc lão làng trong nền âm nhạc Việt Nam

Nghệ thuật và Âm nhạc

Những năm sống trên miền Bắc, tôi chưa có dịp được làm quen với nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý. Mãi đến năm 1976, anh Nguyễn Văn Tý mới chuyển vào Sài Gòn, cùng với tôi công tác trong Viện Nghiên cứu Âm nhạc Việt Nam do Giáo sư nhạc sĩ Lưu Hữu Phước làm Viện...

Vai trò của sáo trúc trong nghệ thuật chèo

Nghệ thuật và Âm nhạc

Nghệ thuật Chèo là một loại hình nghệ thuật truyền thống tiêu biểu và phát triển mạnh ở các vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam. Nghệ thuật Chèo được bắt nguồn từ cuộc sống lao động, sinh hoạt của nhân dân ta từ hàng ngàn năm nay và nó đã chiếm một vị trí...

Bộ ba Nhạc huyền ở đình làng Nam Bộ

Nghệ thuật và Âm nhạc

Nhạc huyền (Nhạc treo) là bộ phận âm nhạc chủ yếu sử dụng những nhạc khí đặt trên giá hay treo trên dây, như trống lớn, khánh đá, chuông đồng... Trong số này, có những nhạc khí đứng lẻ loi một mình, như Kiến cổ, Đại cổ (trống lớn), Đặc khánh (khánh...

Người bén duyên Hò khoan Lệ Thủy

Nghệ thuật và Âm nhạc

Vừa từ Quảng Bình ra, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vỹ gọi điện bảo tôi xuống ông ngay "có món này hay lắm". Tưởng là món nhậu gì đó, hóa ra không phải. Ông mở cho xem cuốn băng do Viện Âm nhạc vừa ghi hình về Hò khoan Lệ Thủy do chính...

Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa với xẩm: Bồng bềnh một cõi mơ…

Nghệ thuật và Âm nhạc

Những ai yêu bộ môn nghệ thuật hát xẩm, hẳn không lạ lẫm gì với nữ nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa trong nhóm nghệ sĩ xẩm Hà Thành. Chị chính là cô học trò nhỏ của nghệ nhân Hà Thị Cầu, người đã được bà Cầu khi còn ở dương thế âu yếm nói với những người làm...

NGHỆ THUẬT MÚA

Nghệ thuật và Âm nhạc

KHÁI QUÁT MÚA ĐƯƠNG ĐẠI VÀ CÁC PHẦN BÀI HỌC CƠ BẢN TRONG MÚA ĐƯƠNG ĐẠI I. Khái quát Múa đương đại: "Múa đương đại" là một từ buzz phổ biến trong ngành công nghiệp giải trí ngày hôm nay, nhưng ngay cả các vũ công chuyên nghiệp và biên đạo múa đã...