Danh sách bài viết

Hàng trăm gen hoạt động bùng phát hai ngày sau khi chết

Cập nhật: 29/12/2017

Việc khám phá ra nhiều gene vẫn còn đang hoạt động tới 48 giờ sau khi chết rất có ý nghĩa đối với các vấn đề cấy ghép cơ quan, giám định pháp y và cả định nghĩa của chúng ta về cái chết.

Khi một bác sĩ tuyên bố một người đã chết, thì một số bộ phận của họ vẫn còn sống và hoạt động ít nhất trong một ngày hoặc hai ngày. Bằng chứng mới đây ở các loài động vật đưa ra giả thuyết rằng: nhiều gene vẫn tiếp tục hoạt động cho đến 48 giờ sau khi tắt thở. Các gene hoạt động mạnh mẽ đã được quan sát ở chuột và cá ngựa vằn, nhưng điều đó cũng gợi ý rằng: các gene vẫn hoạt động trong một khoảng thời gian sau khi chết ở người. Phát hiện này có liên quan đến sự an toàn trong cấy ghép cơ quan, cũng như giúp các nhà nghiên cứu bệnh học xác định thời điểm lúc chết chính xác hơn - thậm chí đến từng phút.

Peter Noble và Alex Pozhitkov cùng các đồng nghiệp của họ tại trường đại học Washington ở Seattle đã nghiên cứu về hoạt động của các gen trong các các cơ quan ở chuột và cá ngựa vằn ngay sau khi chết. Họ thực hiện điều này thông qua việc đo lượng RNA thông tin (mRNA) hiện diện. Sự tăng mRNA cho thấy các gene hoạt động mạnh hơn. Nhóm nghiên cứu của Noble đã đo mật độ mRNA ở cá ngựa vằn và trong các mẫu gan và não của chuột liên tục trong 4 ngày sau khi chết. Sau đó, họ so sánh mức độ mRNA này với mức độ mRNA tại thời điểm chết.

Như momg đợi, mức độ mRNA tổng thể giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, mRNA liên quan đến 548 gene ở cá ngựa vằn và 515 gene ở chuột đã xuất hiện một hoặc nhiều đỉnh hoạt động sau khi chết. Điều này có nghĩa là đã có đủ năng lượng và chức năng tế bào cho phép một số gene được bật và hoạt động khá lâu sau khi động vật chết.

Noble nói: các gen này hoạt động cực đại và giảm xuống theo kiểu “non-winding down” (lên dây cót), không giống như hoạt động ngẫu nhiên của các thành phần còn lại của DNA bị phân hủy.

Hàng trăm gen với các chức năng gen khác nhau “thức dậy” ngay lập tức sau khi chết, kể cả các gen phát triển thai nhi - gene mà thường sẽ bị tắt sau khi sinh và các gen trước đây liên quan đến ung thư. Hoạt động của chúng đạt đỉnh trong khoảng 24 giờ sau khi chết.

Một quá trình tương tự như vậy có thể xảy ra ở người. Các nghiên cứu trước cho rằng: các gene khác nhau, kể cả các gene liên quan đến việc làm co cơ tim và chữa lành vết thương, hoạt động hơn 12 giờ sau khi chết ở những người chết do đa chấn thương, đau tim hoặc ngạt thở.

“Trên thực tế, ở động vật, một vài gene liên quan đến ung thư được hoạt hóa sau khi chết, điều này có thể làm giảm tỷ lệ mắc ung thư ở những người nhận cơ quan cấy ghép. Ví dụ, những người nhận một lá gan mới, có khả năng bị ung thư sau khi điều trị cao khi không được cấy ghép. Họ cần uống thuốc để ngăn chặn hệ thống miễn dịch không tấn công cơ quan mới” Nobel cho biết “Do đó điều này thực sự đáng giá vì việc hoạt hóa các gene ung thư trong gan người hiến tặng có thể đóng một vai trò quan trọng.

Tại sao nhiều gene “thức dậy” sau khi chết? Có rất nhiều gene bắt đầu hoạt động như là một phần của quá trình sinh lý học để hỗ trợ chữa bệnh và phục hồi sau các chấn thương nghiêm trọng. Ví dụ, sau khi chết, một số tế bào có đủ năng lượng để khởi động, các gene liên quan đến quá trình viêm để bảo vệ chống lại các tổn thương – giống như khi cơ thể vẫn còn sống. Sự phân hủy nhanh chóng của một số gene thường làm kìm hãm hoạt động của các gene khác- như các gene liên quan đến sự phát triển phôi- có thể cho phép các gene thường xuyên im lặng trở nên hoạt động trong một khoảng thời gian ngắn.

Đối với các nhà khoa học pháp y, biết được hoạt động của gene tăng, giảm như thế nào tại các thời điểm khác nhau sau khi chết rất hữu ích cho việc xác định thời điểm tử vong. Đo lượng mRNA sẽ cho phép chúng ta xác định rõ thời gian từ khi chết đến vài giờ, có thể là vài phút và lâu hơn có thể là vài ngày, giúp tái hiện lại các sự kiện xảy ra xung quanh cái chết.

Nghiên cứu này đưa ra các câu hỏi quan trọng về định nghĩa cái chết của chúng ta, thông thường, chúng ta chấp nhận cái chết như: nhịp tim ngừng đập, não ngưng hoạt động và ngưng thở. Nếu các gene vẫn còn hoạt động đến 48 giờ sau khi chết, xét về mặt kỹ thuật, có phải người vẫn còn sống ở tại thời điểm đó? Noble nói rằng “Rõ ràng, nghiên cứu về cái chết sẽ cung cấp các thông tin mới về sinh học của sự sống.

 

Tài liệu tham khảo:

1. Anna Williams, “Hundreds of genes seen sparking to life two days after death”, New scientist, June 21, 2016.

2. Lucas González-Herrera, Aurora Valenzuela, Juan A. Marchal, José A. Lorente, Enrique Villanueva (2013), “Studies on RNA integrity and gene expression in human myocardial tissue, pericardial fluid and blood, and its postmortem stability”, Forensic Science International, 232 (1-3), pp. 218-228.

Lược dịch Nguyễn Thị Hương

Nguồn: / 0