Danh sách bài viết

Tế bào gốc (Phần 5)- Trị liệu tế bào gốc

Cập nhật: 29/12/2017

1. Hiện nay tế bào gốc có được sử dụng trong trị liệu không?

Cấy ghép tủy xương, hay còn gọi là cấy ghép tế bào gốc tạo máu là một phương pháp trong y khoa sử dụng để điều trị các bệnh về máu như ung thư bạch cầu, thiếu máu, hay các bệnh về biến dưỡng. Phương pháp này dựa trên các tế bào gốc tạo máu có trong tủy xương để tạo ra các loại tế bào máu mới. Các bác sĩ đã cấy ghép tế bào gốc tạo máu thông qua cấy ghép tủy xương từ hơn 40 năm qua. Các kỹ thuật tiên tiến được sử dụng để thu nhận các tế bào gốc tạo máu đang được sử dụng rộng rãi. Máu dây rốn, tương tự như tủy xương có chứa các tế bào gốc tạo máu đang được sử dụng như là phương pháp thay thế cấy ghép tủy xương.

Các ứng dụng khác của tế bào gốc đó là sử dụng các tế bào tiền thân da điều trị bỏng, sử dụng các tế bào gốc rìa giác mạc điều trị các tổn thương giác mạc. Mặc dù được nghiên cứu nhiều nhưng vẫn chưa có liệu pháp nào sử dụng tế bào gốc phôi để điều trị bệnh, mà mới chỉ có hai thử nghiệm lâm sàng được thông qua từ 2010 cho phép sử dụng tế bào gốc phôi để điều trị tổn thương cột sống và mù lòa.

Tuy nhiên, ngoài các phương pháp trị liệu thảo luận ở trên, các liệu pháp tế bào vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm và chưa biết về mức độ an toàn, hiệu quả của các liệu pháp này.

2. Cần phải khắc phục những khó khăn gì để có thể tin vào việc sử dụng các tiềm năng của tế bào gốc dùng trong trị liệu?

Một số ứng dụng của liệu pháp tế bào gốc đã được chứng minh có hiệu quả. Ví dụ như là cấy ghép tủy xương. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết.

Một số thách thức của liệu pháp tế bào gốc như:

Tế bào gốc trưởng thành

Các tế bào gốc ở mô ở cơ thể trưởng thành thường hiếm. Hơn thế nữa, trong khi những tế bào này ở động vật có thể tăng sinh thì ở người nó thường rất khó để nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Vì vậy, rất khó để có được số lượng đủ những tế bào gốc trưởng thành cho các nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng. Tế bào gốc tạo máu ở tủy xương chỉ chiếm số lượng một tế bào trong hàng nghìn tế bào ở tủy xương. Nó có thể được phân lập nhưng chỉ tăng sinh được một số lượng giới hạn trong phòng thí nghiệm. May mắn thay, có thể thu nhận toàn bộ tế bào của tủy xương và đều dùng được trong điều trị nhiều bệnh khác nhau về máu. Tế bào gốc da có thể tăng sinh để điều trị bỏng. Còn các loại tế bào gốc khác, một số đã thành công trong việc tăng sinh trong phòng thí nghiệm (in vitro), nhưng ứng dụng trên động vật vẫn rất khó khăn. Một trong những khó khăn chính đó là cách sử dụng tế bào để điều trị bệnh trên cơ thể. Các tế bào tủy xương có thể được tiêm vào dòng máu và chúng có thể trở lại tủy xương. Với các tế bào gốc khác như tế bào gốc cơ, tế bào gốc trung mô và tế bào gốc thần kinh đường tiêm lên cơ thể là một vấn đề nan giải. Người ta tin rằng một khi các tế bào gốc khỏe mạnh tìm được ổ của chúng, nó sẽ bắt đầu sửa chữa mô. Một cách tiếp cận khác là nỗ lực biệt hóa các tế bào gốc thành các tế bào của mô bất kì, có chức năng rồi mới cấy ghép. Vấn đề cuối cùng là thải ghép. Nếu các tế bào gốc từ bệnh nhân được sử dụng thì thải ghép không phải là vấn đề. Tuy nhiên, với các tế bào gốc từ người cho khác thì hệ miễn dịch của người nhận sẽ từ chối chúng, nếu họ không sử dụng thuốc ức chế miễn dịch. Đối với cấy ghép tủy xương, một vấn đề khác gặp phải đó là tủy xương chứa các tế bào miễn dịch từ người cho. Những tế bào này có thể tấn công mô của người nhận, gây nên bệnh vật ghép chống ký chủ.

Tế bào gốc vạn năng

Tất cả các dòng tế bào gốc phôi đều xuất phát từ phôi giai đoạn sớm, và vì vậy mà nó thường có đặc tính di truyền khác người bệnh. Do đó, thải loại miễn dịch là một vấn đề chính. Vì nguyên nhân này, tế bào iPS được tạo ra từ những tế bào của bệnh nhân bằng phương pháp tái thiết lập chương trình là một đột phá lớn vì nó có thể không bị thải loại. Tuy nhiên, một vấn đề của iPS là nó được tạo ra bằng cách sử dụng virus để gắn chèn gene nên nó tiềm ẩn nguy cơ chuyển dạng thành các tế bào ung thư. Hơn thế nữa, các tế bào gốc phôi hay tế bào iPS hình thành khối u khi cấy ghép trên chuột. Vì vậy, các tế bào từ tế bào gốc phôi hoặc iPS phải không còn tính gốc khi cấy ghép để tránh hình thành khối u. Đây là một vấn đề về tính an toàn.

Vấn đề thứ hai đó là sự biệt hóa của các tế bào vạn năng thành các tế bào trưởng thành có chức năng ở bệnh nhân và đáp ứng đủ các tiêu chuẩn cần thiết cho “cấy ghép lâm sàng” đối với tế bào và mô.

Thuận lợi chính của tế bào gốc vạn năng là nó có thể phát triển và tăng sinh không giới hạn trong phòng thí nghiệm. Vì vậy, trái ngược với các tế bào gốc trưởng thành, số lượng tế bào không còn là yếu tố giới hạn. Một lợi điểm khác đó là tiềm năng rộng lớn của các tế bào này, có thể tạo ra nhiều loại tế bào trong cơ quan. Vì vậy, các phương phá kỹ nghệ mô tinh vi được phát triển để tạo các cơ quan trong phòng thí nghiệm.

Trong khi các kết quả từ mô hình động vật đầy hứa hẹn, các nghiên cứu về tế bào gốc và ứng dụng của nó trong điều trị các bệnh khác nhau ở người vẫn đang ở giai đoạn đầu. Với mọi phương pháp trị liệu trong y khoa, luôn yêu cầu các nghiên cứu khắt khe và quy trình kiểm tra chặt trẽ để đảm bảo hiệu quả và an toàn lâu dài.

3. Tôi nghe rằng các cơ sở thực hành lâm sàng cung cấp nhiều loại tế bào gốc cho trị liệu. Có phải vậy không?

Nhiều đơn vị thực hành lâm sàng trên khắp thế giới cung cấp các liệu pháp tế bào gốc cho nhiều bệnh khác nhau. Tuy nhiên, nhiều phương pháp trị liệu đó là chưa được cấp phép và những phương pháp trị liệu này thường rất đắt. Bạn có thể truy cập vào địa chỉ www.closerlookatstemcells.org để xem thêm các thông tin về các liệu pháp trị liệu tế bào gốc chưa được cấp phép.

4. Làm thế nào để khoa học ứng dụng trong y học?

Quá trình để chuyển kiến thức khoa học vào điều trị y học thực tiễn gọi là ứng dụng lâm sàng. Trước khi được thương mại hay chấp nhận như là một phương pháp điều trị hầu hết các liệu pháp đều phải qua kiểm tra bằng các thử nghiệm lâm sàng.

5. Thử nghiệm điều trị là gì?

Một thử nghiệm, hay nghiên cứu hay phương pháp trị liệu là khi nó đang được phát triển và vẫn chưa được chứng minh rõ ràng trên các thử nghiệm lâm sàng về tính an toàn và hiệu quả. Như đã nói ở trên, chỉ một vài liệu pháp điều trị bằng tế bào gốc như cấy ghép tủy xương để điều trị các bệnh về máu là được chấp nhận rộng rãi bởi cộng đồng khoa học.

Liệu pháp tế bào gốc còn đang ở giai đoạn nghiên cứu và mới bắt đầu được ứng dụng điều trị trên lâm sàng. Mặc dù có tiềm năng ứng dụng to lớn nhưng như mọi liệu pháp khác nó cần được nghiên cứu kỹ về hiệu quả và tính an toàn. (Nguồn:cirm.ca.gov)

(Còn tiếp)

Tài liệu tham khảo

http://www.isscr.org/visitor-types/public/stem-cell-faq

Lược dịch Lê Văn Trình

Biên tập Biomedia Việt Nam 

Nguồn: / 0

Tags : y khoa  ung thư  thông qua