Thực trạng tiếp thị tế bào gốc toàn cầu

Thực trạng tình hình tiếp thị trực tuyến việc điều trị bằng tế bào gốc toàn cầu cho thấy đáng báo động và ngoài tầm kiểm soát. Trong đó, tập trung chủ yếu ở các nước phát triển như Mỹ, Ireland, Úc và Đức. Rất nhiều địa chỉ web của các phòng khám hay đơn vị thực hành lâm sàng ở đây giới thiệu trực tiếp tới người dân về liệu pháp điều trị tế bào gốc một cách mơ hồ, thiếu chính xác. Điều này gây khó khăn lớn cho việc quản lý, đạo đức và việc trả lời câu hỏi về giá trị đích thực của liệu pháp này.

Tế bào gốc mở ra kỉ nguyên mới trong điều trị bệnh nhưng cần phải đi đúng hướng.

Công bố mới đây trên tạp chí Cell Stem Cell, các nhà nghiên cứu sử dụng các từ khóa về tế bào gốc và các đơn vị có điều trị tế bào gốc toàn cầu tìm thấy có khoảng 417 trang web quảng cáo về liệu pháp tế bào gốc một cách không minh bạch, thiếu chính xác.

Giáo sư John Rasko Sydney, tác giả chính của nghiên cứu cho biết: "Trong những ngày đầu của ngành công nghiệp chưa có quy định này, các phòng khám này thường xuất hiện ở những nước đang phát triển, nơi mà luật pháp yếu kém hoặc việc thi hành pháp luật lỏng lẻo cho phép các doanh nghiệp này hoạt động mà không bị xử phạt".

Theo các tác giả nhận định, trước đây, nạn du lịch tế bào gốc (đi ra nước ngoài đề điều trị bệnh bằng tế bào gốc) thường xuất phát từ các nước trong khu vực Đông Nam Á, Nga và Đông Âu. Thì gần đây xuất hiện các phòng khám ở các nước có nền kinh tế phát triển như Úc, Đức, Ý, Nhật Bản, và Hoa Kỳ đã tận dụng những khoảng trống trong quy định để hoạt động. Sự phát triển toàn cầu của lĩnh vực y tế không chính thống này chứa đựng nhiều nguy cơ về sự an toàn, hiệu quả và gây thất thoát lớn. Tuy nhiên, do sự thiếu thông tin về quy mô, mức độ hoạt động và tác động của vấn đề này đã khiến cho việc đặt ra các chính sách để quản lý gặp nhiều khăn. Do đó, các nhà nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu đánh giá thực trạng tiếp thị tế bào gốc tới người dân hiện nay của các đơn vị lâm sàng, nhằm cung cấp thông tin để nhà quản lý có những quy định kiểm soát thị trường trị liệu bằng tế bào gốc.

Dù là lĩnh vực mới nhưng tế bào gốc hiện tại đã là thị trường trị giá hàng tỉ đô.

Sự phân bố của các đơn vị thực hành lâm sàng tế bào gốc toàn cầu

Thông qua kết quả tìm kiếm, các tác giả tổng kết có 417 địa chỉ web quảng cáo về liệu pháp tế bào gốc. Sự phân bố toàn cầu các đơn vị này thể hiện ở Hình A, trong đó mười nước có nhiều đơn vị thực hành trị liệu tế bào gốc nhất thế giới là: Mỹ có 187, Ấn Độ có 35, Mexico có 28, Trung Quốc có 23, Úc có 19, Vương quốc Anh có 16, Thái Lan có 14, Malaysia có 12, Đức có 11 và Indonesia có 7 đơn vị.

Ở hình B thể hiện số đơn vị trên 10 triệu dân của mỗi quốc gia trên thế giới. Trong đó, mười nước có nhiều đơn vị tính trên 10 triệu dân nhất là Đảo Cayman có 364.4, Bahamas có 86.7, Ireland có 11.2, Singapore có 10.0, Úc có 8.1, New Zealand có 6.8, Mỹ có 6.0, Qatar có 5.9, Các tiểu vương quốc Ả Rập và Malaysia có 4.2 đơn vị.

Loại tế bào và chỉ định điều trị

Theo dữ liệu thu thập được từ các địa chỉ web này, phần lớn tế bào được sử dụng là tế bào gốc trưởng thành chiếm 83.2% (347), còn lại 12.7% (53) là không xác định được loại tế bào (có thể là tế bào gốc phôi, tế bào gốc vạn năng cảm ứng, tế bào gốc thai nhi và tế bào gốc màng ối). Khoảng 52% địa chỉ web không cung cấp nguồn gốc tế bào và thông tin người cho. Cũng theo thông tin từ những địa chỉ web này, có 164 nơi (chiếm 39.3%) là sử dụng tế bào tự thân trong trị liệu, có 76 nơi (chiếm 18.2%) là sử dụng tế bào dị ghép. Việc chỉ định điều trị các bệnh từ các địa chỉ web này là không có và chỉ có những thuật ngữ chung chung như dùng tế bào gốc trong chống lại lão hóa/chăm sóc da (có 178 địa chỉ, chiếm 47.2%), điều này cho thấy thị trường tế bào gốc ở đây được sử dụng chủ yếu trong lối sống và thẩm mỹ chứ không hẳn là trong y học trị liệu bệnh.

Những ranh giới mờ nhạt

Tìm hiểu cách tiếp thị giúp các địa chỉ web này tác động tới người sử dụng cho thấy. Có tới 40% địa chỉ họ liệt kê danh sách các giáo sư hay chuyên gia của trường đại học và viện khoa học mà họ nói là có sự hợp tác. Có 48.4% địa chỉ nói họ có chứng chỉ cấp phép từ chính quyền địa phương. Có 43.9% địa chỉ nói họ có chứng nhận từ các tổ chức khác. Có 35.5% địa chỉ nói có sự công nhận của các chuyên gia. Có 5% địa chỉ nói có bằng sáng chế và có 8.2% có chứng nhận của FDA. Tuy nhiên, rất khó để xác định được điều kiện cơ sở vật chất của đơn vị lâm sàng, các quy trình và phương pháp trị liệu ở các cơ sở này là hợp pháp hay bất hợp pháp. Và các thông tin trên địa chỉ web là mơ hồ, không rõ ràng và tính hợp pháp của các giấy phép.

Tác động tới chính sách y tế và đạo đức

Nghiên cứu này cho thấy thị trường thương mại tế bào gốc chủ yếu tập trung ở các nước có quy định nghiệm ngặt về sản phẩm và thực hành Y tế, ví dụ như ở Úc, Chính phủ rất hạn chế cấp phép cho các sản phẩm từ tế bào gốc tự thân nhưng Úc lại đứng thứ 5 thế giới về số đơn vị thực hành lâm sàng tế bào gốc trên thế giới. Tương tự như ở Ireland tế bào gốc trưởng thành cũng không được kiểm soát chặt dù quốc gia này xếp thứ ba. Ấn Độ là quốc gia đứng thứ hai về số đơn vị thực hành lâm sàng, tuy đã có bản hướng dẫn về nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc trên lâm sàng từ 10 năm nay nhưng hiện nay vẫn chưa bị ràng buộc về pháp lý. Từ đó, các tác giả đề xuất cần những nghiên cứu về mối tương quan giữa quy định về dịch vụ y tế, về tế bào gốc, về cung cấp các liệu pháp can thiệp bằng tế bào gốc.

Tài liệu tham khảo:

1. Israel Berger, Amina Ahmad, Akhil Bansal, Tanvir Kapoor, Douglas Sipp, and John E.J. Rasko, "Global Distribution of BusinessesMarketing Stem Cell-Based Interventions", Cell stem cell, 2016, 19 (158). DOI 10.1016/j.stem.2016.07.015.

2. "Dubious marketing of stem cell therapies revealed", The University of Sydney, 5 August 2016.

Lược dịch và tổng hợp Lê Văn Trình