Virus - vũ khí lợi hại chống vi khuẩn kháng thuốc

Các nhà khoa học kỳ vọng virus sẽ là giải pháp hữu hiệu trong cuộc chiến chống lại những vi khuẩn kháng thuốc hiện nay.

Virus (màu xanh) tấn công và tiêu diệt một vi khuẩn (màu cam). Ảnh: WP.

Các nhà khoa học đang nghiên cứu lại phương pháp dùng virus để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, trong bối cảnh ngày càng nhiều vi khuẩn có khả năng kháng kháng sinh, Washington Post ngày 2/7 đưa tin.

Hiện tượng virus tiêu diệt vi khuẩn được nhà khoa học người Anh Frederick Twort ghi nhận lần đầu tiên trong phòng thí nghiệm vào năm 1915, khi phát hiện những con vi khuẩn xâm nhập vào nơi nuôi cấy virus của ông hoàn toàn biến mất.

Nhà khoa học người Canada Félix d’ Hérelle cũng quan sát được hiện tượng tương tự năm 1917. Ông gọi chúng là "bacteriophage", có nghĩa là "kẻ ăn thịt vi khuẩn". Virus không thực sự "ăn thịt" vi khuẩn, chúng chỉ khiến vi khuẩn nổ tung sau khi bị lây nhiễm.

Nhưng những khó khăn trong phân tách, tinh chế và đưa virus vào cơ thể người cùng sự xuất hiện của các loại thuốc kháng sinh hiệu nghiệm và dễ sử dụng khiến phương pháp diệt vi khuẩn bằng virus không được chú ý trong suốt 100 năm qua.

Tuy nhiên, ngày càng nhiều các chuyên gia trong lĩnh vực bệnh nhiễm trùng cho rằng đây là biện pháp hứa hẹn để điều trị bệnh do vi khuẩn gây ra, đặc biệt trong các ca thuốc kháng sinh không hiệu nghiệm. Phương pháp này từng cứu sống một người đàn ông ở San Diego năm 2016 và đạt được nhiều thành công tương tự kể từ đó.

"Họ đang bắt đầu tìm lại những tài liệu cũ trong phòng thí nghiệm và nghiên cứu việc sử dụng virus tiêu diệt vi khuẩn để điều trị nhiều bệnh nhiễm trùng đe dọa tính mạng", William Schaffner, giám đốc y tế Quỹ Bệnh Nhiễm trùng Quốc gia Mỹ, nói.

"Chúng tôi trở lại với những loại virus này với kiến thức và kỹ thuật mới trong bối cảnh rất cần thứ gì đó điều trị các bệnh nhiễm trùng kháng kháng sinh", Carl Merril, nhà khoa học nghỉ hưu với 50 năm nghiên cứu virus tiêu diệt vi khuẩn của Viện Sức khỏe Quốc gia Mỹ, cho biết.

Virus tiêu diệt vi khuẩn có mặt ở khắp nơi, là nhóm virus hùng hậu nhất trong các loại virus, đồng thời được cho là tổ chức sống đông nhất trên Trái Đất. So với thuốc kháng sinh tiêu diệt tất cả các loại vi khuẩn, virus diệt vi khuẩn chỉ tấn công một giống nhất định bằng cách xâm nhập và nhân bản làm vỡ tế bào vật chủ. Sự nhân bản tăng thêm hiệu quả của phương pháp điều trị này.

Theo các nhà khoa học, vì mỗi loại vi khuẩn đều có một hoặc nhiều loại virus khắc chế tương ứng, chìa khóa của thành công là dùng đúng loại virus cho từng loại vi khuẩn.

Các nhà khoa học lấy mẫu vi khuẩn kháng nhiều loại thuốc trên cơ thể bệnh nhân, cấy trên rong cùng một lớp vi khuẩn. Các lỗ trống xuất hiện giúp họ xác định loại vi khuẩn diệt virus để mang nuôi trồng và tinh chế trước khi đưa vào cơ thể người bệnh. Toàn bộ quá trình hiện mất 5-10 ngày.

Kháng thể cơ thể bệnh nhân sinh ra để tiêu diệt virus không ảnh hưởng hiệu quả diệt vi khuẩn. "Kháng thể có thể tác động đến một số phần của virus nhưng sẽ không ảnh hưởng cách virus giết vi khuẩn", Merril nói. Ông cho biết thêm virus nhanh chóng tiêu diệt vi khuẩn trong khi kháng thể cần thời gian để phát triển.

Một hỗn hợp nhiều loại virus diệt một loại vi khuẩn có thể ngăn chặn khả năng vi khuẩn kháng virus như tình trạng kháng kháng sinh hiện nay. Những loại virus có thể lấy chất liệu di truyền từ vi khuẩn làm lan tràn các gene gây hại sẽ không được sử dụng ở con người.

Ban đầu, có khả năng các loại virus này sẽ chỉ được dùng trong các tình huống cấp bách hoặc bổ trợ cho thuốc kháng sinh. "Nhưng tôi thật sự thấy tương lai trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên của phương pháp này", Merril nói.

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ chưa cấp phép cho phương pháp này song đã cho phép áp dụng trong ít nhất 4 trường hợp bệnh nhân bị đe dọa tính mạng và đang tiếp tục nghiên cứu.