Minh họa mạng lưới gồm hàng nghìn vệ tinh Starlink hoạt động quanh Trái Đất. Ảnh: Mark Handley/University College London.
SpaceX phóng 60 vệ tinh Starlink đầu tiên vào tháng 5/2019 với mục tiêu xây dựng hệ thống vệ tinh Internet tốc độ cao phủ sóng toàn cầu. Đến ngày 16/10 năm nay, hãng đã phóng 775 vệ tinh Starlink. Khoảng 3% trong số đó có thể không hoạt động, theo Jonathan McDowell, nhà thiên văn tại Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard-Smithsonian.
Vệ tinh Starlink sử dụng động cơ ion để vận hành ngoài không gian, thậm chí để hạ quỹ đạo và rơi xuống thấp khi cần. Tuy nhiên, vệ tinh với hệ thống đẩy hoặc hệ thống liên lạc gặp trục trặc có thể bay mất kiểm soát, gây nguy hiểm cho các vệ tinh và phi hành gia trên quỹ đạo Trái Đất.
"Tỷ lệ hỏng hóc này không cao. Nó không tệ hơn tỷ lệ thất bại của bất cứ ai. Tuy nhiên, điều đáng lo là với số lượng vệ tinh cực lớn, tỷ lệ này cũng đủ để tạo ra rất nhiều rác vũ trụ", McDowell giải thích.
Trong 3% này, một số vệ tinh không hoạt động có thể do tuân theo thử nghiệm có chủ đích, nhưng SpaceX chưa công bố chính xác số lượng. Vì vậy, các nhà thiên văn như McDowell phải phân tích dữ liệu chuyển động vệ tinh thu thập được từ SpaceX và chính phủ Mỹ để tìm hiểu. Dữ liệu này cho thấy vệ tinh nào đã rơi xuống khỏi quỹ đạo và vệ tinh nào không vận hành.
SpaceX đã được chính phủ Mỹ cấp phép phóng gần 12.000 vệ tinh Starlink. Tuy nhiên, hãng này muốn phóng thêm 30.000 vệ tinh nữa, nâng tổng số lên gần 42.000. SpaceX dự định tạo nên hệ thống vệ tinh quy mô chưa từng có. 3% trong số này sẽ tương đương với 1.260 vệ tinh nặng 250 kg bay vô định hướng quanh hành tinh xanh.
Đến tháng 2 năm nay, có khoảng 3.200 vệ tinh không hoạt động bay xung quanh Trái Đất, theo Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA). Nhiều vệ tinh thường xuyên có nguy cơ va chạm với những vệ tinh khác, tạo nên khủng hoảng rác vũ trụ. Ví dụ, tuần trước, một vệ tinh định vị Liên Xô đã ngừng hoạt động và mảnh vỡ tên lửa Trung Quốc suýt đâm vào nhau với tốc độ hơn 52.000 km mỗi giờ.
SpaceX cho biết, các vệ tinh của mình sẽ rời khỏi quỹ đạo một cách tự nhiên hoặc cháy rụi trong khí quyển nếu hệ thống đẩy không hoạt động. Tuy nhiên, quá trình này có thể kéo dài tới 5 năm, theo website chính thức của Starlink. Trong thời gian này, các vệ tinh đã ngừng hoạt động sẽ bay quanh Trái Đất với tốc độ nhanh hơn đạn và không ai có thể điều khiển chúng tránh các tàu vũ trụ và vệ tinh khác.
SpaceX phóng chưa đến 2% số vệ tinh Starlink theo kế hoạch nhưng đã đối mặt với rủi ro va chạm. Tháng 9/2019, ESA phải điều chỉnh một vệ tinh của mình để tránh va chạm với Starlink. Nguy cơ va chạm khi đó là 1/1.000. Con số này nghe có vẻ nhỏ, tuy nhiên, NASA cũng phải thường xuyên điều chỉnh đường bay của Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) khi nguy cơ va chạm với vật thể khác chỉ là 1/100.000.
Thu Thảo (Theo Business Insider)