Ngày 17/10, PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo có buổi chia sẻ chuyên đề về đào tạo nhân lực công nghiệp chip bán dẫn trong các trường đại học ở Việt Nam, trong bối cảnh ngành bán dẫn đang được quan tâm, đặc biệt sau chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Joe Biden đến Việt Nam.
Hiện, có hơn 50 doanh nghiệp FDI lớn đã đầu tư vào Việt Nam về công nghiệp vi điện tử và bán dẫn, trong đó lĩnh vực thiết kế vi mạch đòi hỏi nhiều nhất nguồn nhân lực chất lượng cao.
Sau khi Việt Nam và Mỹ xác lập quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện hồi tháng 9, dự kiến nhiều tập đoàn tiếp tục vào Việt Nam và nhu cầu nhân lực tăng. Một số chuyên gia kinh tế đến từ Đại học Fulbright dự báo trong 5 năm tới, Việt Nam cần khoảng 20.000 người và 10 năm tới là khoảng 50.000 có trình độ từ đại học trở lên.
Số nhân lực thiết kế vi mạch hiện khoảng 5.000. Theo giới chuyên ngành đến từ các trường đại học kỹ thuật, nhu cầu đào tạo trong một vài năm tới khoảng 3.000 mỗi năm, phù hợp với dự báo của các chuyên gia kinh tế. Trong đó, số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30%. Theo bà Thủy, các trường có đủ năng lực đáp ứng nhu cầu này.
Hiện, nhiều ngành đào tạo nhân lực bán dẫn - vi mạch. Ví dụ, các ngành Hóa học, Vật lý, Vật liệu cung cấp nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn. Với phần thiết kế và sản xuất vi mạch, các ngành phù hợp nhất là Kỹ thuật điện tử, Điện tử - viễn thông; các ngành gần là Kỹ thuật điện, Điều khiển và Tự động hóa, Cơ điện tử.
Bà Thủy cho rằng việc đào tạo có thể tuyển mới từ đầu hoặc đưa sinh viên học các ngành gần chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối. Ngoài ra, kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn - vi mạch.
Vụ Giáo dục Đại học đã thống kê riêng số sinh viên tuyển mới các ngành phù hợp như Điện tử - viễn thông, Vi điện tử hiện khoảng 6.000 mỗi năm và tốt nghiệp khoảng 5.000 mỗi năm. Với các ngành gần, số tuyển mới hàng năm khoảng 15.000 và tốt nghiệp khoảng 13.000.
"Như vậy, nếu 30% sinh viên các ngành phù hợp và 10% các ngành gần theo học các chuyên ngành vi mạch - bán dẫn, số lượng 3.000 người tốt nghiệp mỗi năm để đáp ứng nhu cầu của ngành là khả thi", bà Thủy nói.
Tuy nhiên, số sinh viên lựa chọn chuyên ngành này chưa đạt mức trên.
Bà Nguyễn Thu Thủy chia sẻ về đào tạo nhân lực lĩnh vực bán dẫn - vi mạch, ngày 17/10. Ảnh: MOET
Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa có thống kê số lượng nhân lực các trường đại học đã cung cấp cho thị trường bán dẫn - vi mạch trong những năm qua. Tuy nhiên, theo một số trường đại học lớn, không nhiều sinh viên lựa chọn học chuyên sâu lĩnh vực này.
Như tại Đại học Bách khoa Hà Nội, mỗi năm ngành Kỹ thuật điện tử - viễn thông tuyển 780 sinh viên nhưng chỉ khoảng 40-50 em lựa chọn học chuyên sâu về thiết kế vi mạch. Trong khi đó, các trường chủ yếu đào tạo ngành rộng hơn hoặc ngành gần. Chuyên ngành Thiết kế vi mạch mới xuất hiện trong chương trình đào tạo của Đại học Bách khoa Hà Nội, một số trường thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội và TP HCM, Đại học FPT.
Chia sẻ với VnExpress hồi tháng 9, PGS Nguyễn Đức Minh, Trưởng khoa Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết lý do là việc học về vi mạch không dễ như phần mềm, không phải chỉ cần có một chiếc máy tính là có thể học được như Công nghệ thông tin.
Bên cạnh đó, truyền thông xã hội ít nhắc tới ngành điện tử - bán dẫn nói chung và thiết kế vi mạch nói riêng nên chưa nhiều người biết nhu cầu nhân lực của ngành này lớn thế nào. Điều này ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của học sinh.
Vụ trưởng Giáo dục đại học cho rằng thị trường lao động về lĩnh vực bán dẫn - vi mạch mới manh nha hình thành, chủ yếu ở dạng tiềm năng nên chưa thu hút được sinh viên như những ngành bùng nổ, cơ hội việc làm rõ rệt. Ngoài ra, các trường cũng gặp thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu khắt khe của các doanh nghiệp nước ngoài.
"Điều này rất cần các chính sách hỗ trợ đồng bộ, dẫn dắt từ phía Nhà nước", bà Thủy nói.
Hiện, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất 3 nhóm chính sách. Thứ nhất là hỗ trợ, khuyến khích người học bằng các chính sách học bổng, miễn giảm học phí, tín dụng ưu đãi, nhằm nâng cao số lượng và chất lượng tuyển sinh đầu vào.
Thứ hai là hỗ trợ, đầu tư đột phá để tăng cường năng lực đào tạo và nghiên cứu, trước hết là năng lực đội ngũ giảng viên, trang thiết bị thí nghiệm và công cụ phần mềm thực hành, thí nghiệm và mô phỏng.
Cuối cùng là khuyến khích, thúc đẩy hợp tác đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Bà Thủy cho biết thêm Bộ đang chủ trì xây dựng để trình Thủ tướng vào cuối năm nay đề án phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công nghệ cao và đề án xây dựng một số trung tâm nghiên cứu, đào tạo xuất sắc về công nghệ 4.0, trong đó có các cơ chế, chính sách nhằm phát triển nguồn nhân lực lĩnh vực bán dẫn - vi mạch.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang xây dựng một kế hoạch hành động thúc đẩy đào tạo và nghiên cứu trong các lĩnh vực công nghệ bán dẫn, vi mạch, sẽ báo cáo Thủ tướng trong tháng 10, trong đó sẽ chỉ đạo và hỗ trợ các trường hợp tác thành một liên minh, chia sẻ và sử dụng chung các nguồn lực, năng lực trong đào tạo và nghiên cứu.