Hàng nghìn cá voi xám chết dạt vào bờ biển: Bí ẩn "không thể giải thích" vừa sáng tỏ

Cá voi xám đang giảm số lượng một cách đáng báo động trên toàn thế giới.

Những cái chết bất thường...

Việc hàng nghìn con cá voi xám (Eschrichtius Robustus) mắc cạn từ bờ biển ở Mexico tới tận Alaska (Mỹ) từ những năm 1980 đến nay đã được NOAA tuyên bố là một "sự kiện chết hàng loạt bất thường", không thể giải thích được.

Trong 4 thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu chỉ có thể suy đoán được điều gì đã giết chết cá voi mà chưa có nghiên cứu chính thức về nguyên nhân khiến loài động vật khổng lồ này chết bí ẩn như vậy.

Cá voi xám từng bị săn lùng nhiều đến mức đến bờ vực tuyệt chủng. (Ảnh: CampPhoto via Getty Images).

Đáng nói hơn nữa, giới khoa học còn cảm thấy bối rối trước sự gia tăng số lượng cá voi xám chết dạt vào bờ.

Theo các nhà khoa học, có 3 sự kiện chết hàng loạt đã xảy ra với loài cá voi xám sống ngoài khơi Bắc Mỹ kể từ những năm 1980, khiến quần thể mỗi lần giảm từ 15% đến 25%. Tổng cộng, hơn 2.000 con cá voi xám được biết là đã chết.

Vụ chết hàng loạt đầu tiên diễn ra từ năm 1987 đến năm 1989 và là vụ cá voi xám chết hàng loạt lớn nhất, giết chết ít nhất 700 con cá voi.

Vụ thứ hai diễn ra từ năm 1999 đến năm 2000, giết chết 651 con cá voi xám.

Vụ chết hàng loạt mới nhất bắt đầu vào năm 2019 và chứng kiến hơn 70 con cá voi xám chết chỉ sau 6 tháng. Sự kiện này vẫn đang diễn ra và - tính đến ngày 26 tháng 9 năm 2023 - tổng cộng 688 con cá voi xám đã chết. Nguyên nhân gây ra mỗi sự kiện vẫn chưa rõ ràng.

Theo tuyên bố, hoạt động săn bắt cá voi thương mại (để lấy long diên hương, lấy dầu...) cho đến giữa thế kỷ 20 đã khiến quần thể cá voi xám Bắc Thái Bình Dương gần như tuyệt chủng, nhưng sau đó đã phục hồi trở lại và hiện còn khoảng 14.500 cá thể.

Theo nghiên cứu mới được công bố giữa tháng 10/2023 trên tạp chí Science, các điều kiện thay đổi và mực nước biển dao động ở Bắc Cực có thể giải thích rõ hơn điều mà Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) gọi là "sự kiện chết hàng loạt bất thường".

Giải mã

Mới đây nhất, nhóm các nhà khoa học tại Viện Động vật biển có vú của Đại học Bang Oregon, Mỹ cho biết họ có bằng chứng chắc chắn cho thấy, cái chết của cá voi có liên quan trực tiếp đến băng tan ở Bắc Cực.

Tiến sĩ Joshua Stewart tại Viện Động vật biển có vú và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết việc băng biển giảm cũng khiến nguồn cung cấp thức ăn cho cá voi xám giảm đi.

Cụ thể, sự mất băng lịch sử ở biển Bắc Cực có thể là nguyên nhân gây ra cái chết mới nhất của cá voi xám.

Đó là bởi vì băng biển chứa một thảm tảo ở mặt dưới, chúng phân hủy và rải thức ăn xuống đáy biển cho những sinh vật sống ở đáy, bao gồm cả loài giáp xác ưa thích của cá voi.

Cá voi xám di chuyển hơn 19.312km mỗi năm. (Ảnh: National Geographic)

Cá voi xám thực hiện chuyến di cư dài nhất so với bất kỳ loài động vật có vú nào trên Trái đất, di chuyển hơn 19.312km mỗi năm từ nơi kiếm ăn ở Bắc Cực - nơi chúng trải qua mùa hè hàng năm - đến nơi sinh sản ở các đầm phá nông, ấm áp của Bán đảo Baja của Mexico, nơi chúng trải qua mùa đông.

Khi ở Bắc Cực, cá voi xám ăn động vật giáp xác amphipod. Đến lượt mình, động vật giàu calo mà cá voi xám ưa thích này lại ăn tảo, loại tảo mọc ở mặt dưới băng biển.

"Khi băng ít hơn, tảo sẽ ít theo, điều này trở thành "thảm họa" đối với con mồi của cá voi xám. Khi chất lượng con mồi giảm đột ngột, quần thể cá voi xám sẽ giảm đáng kể".

Nói cách khác, băng biển tan sẽ làm gián đoạn toàn bộ chuỗi thức ăn của cá voi xám. Chưa kể, nước ấm hơn cũng tạo điều kiện cho các loài giáp xác biển sâu nhỏ hơn, cũng như khiến cho dòng chảy nhanh hơn làm giảm môi trường sống cho con mồi ưa thích của cá voi xám, Independent thông tin.

Tựu chung lại, việc giảm lượng thức ăn sẵn có có thể khiến cá voi gầy hơn hoặc suy dinh dưỡng, cũng như tỷ lệ sinh thấp hơn.

Tiến sĩ Joshua Stewart cho biết, mặc dù chuỗi thức ăn bị ảnh hưởng nhưng ông không nghĩ hiện tại cá voi xám có nguy cơ tuyệt chủng.

Các đây nhiều thập kỷ, loài cá voi xám bị săn bắt nhiều đến mức đến bờ vực tuyệt chủng. Tuy nhiên, nhờ việc áp dụng các quy định trong săn bắt cá voi quốc tế mà số lượng loài động vật này được phục hồi trở lại.

Tác giả chính của nghiên cứu cảnh báo, sự suy giảm số lượng cá voi trong thời đại nóng lên toàn cầu là lời nhắc nhở về những tác động trên diện rộng của cuộc khủng hoảng khí hậu, khi băng biển tiếp tục tan chảy ở mức đáng báo động và mang tính lịch sử.

"Ngay cả những loài có tính di động cao, sống lâu như cá voi xám cũng rất nhạy cảm với tác động của biến đổi khí hậu. Nếu không khắc phục vấn đề này, chúng ta sẽ phải làm quen với việc có ít cá voi xám hơn".