Loài mèo đã khiến người Ai Cập cổ mất nước như thế nào?

Tưởng như đã nắm chắc phần thắng quân Ba Tư, người Ai Cập lại thất bại thảm hại do những con mèo...

Văn hóa Ai Cập cổ đại đặt sự nhấn mạnh sâu sắc vào tính thiêng liêng của sự sống, coi đó là món quà của các vị thần. Sự tôn kính này dành cho cả con người và động vật, phản ánh sự hiểu biết sâu sắc về mối liên kết giữa tất cả các sự tồn tại. Mặc dù người Ai Cập thỉnh thoảng ăn thịt, nhưng chế độ ăn của họ chủ yếu bao gồm các món ăn chay hoặc pescatarian (chỉ ăn cá và hải sản), nhấn mạnh sự tôn trọng của họ đối với tính thiêng liêng của tất cả sự sống.

Theo đó, trong quá khứ, quân đội Ba Tư đã khai thác sự tôn kính trong văn hóa này bằng cách sử dụng mèo làm con tin và sử dụng chúng như một vũ khí chiến lược trong trận chiến. Biết rằng mèo chiếm một vị trí đặc biệt trong xã hội Ai Cập, người Ba Tư đã dẫn dắt những con vật này (cùng với những sinh vật khác) trước tuyến chiến đấu của họ và thậm chí vẽ hình ảnh của mèo lên trên khiên của họ.

Ba thiên niên kỷ trước, chỉ vì loài mèo, người Ai Cập cổ đại đã thất bại trong trận chiến quyết định vận mệnh đất nước với quân xâm lược Ba Tư. Đó là trận chiến Pelusium diễn ra vào năm 525 trước Công nguyên giữa quân Ba Tư do Hoàng đế Cambyses II chỉ huy và quân Ai Cập của pharaoh Psametik III (còn gọi là Psammenitus).

Trận chiến được châm ngòi từ sự kiện Cambyses II cầu hôn con gái của pharaoh Ai Cập thời đó là Amasis. Amasis không muốn biến con gái mình thành một công cụ chính trị nên đã đưa con gái của pharaoh đời trước đi để thế thân. Âm mưu này bại lộ, khiến Cambyses vô cùng giận dữ vì bị lừa dối, liền lập tức phát động chiến tranh. Vào thời điểm ông thân chinh cầm quân tấn công Ai Cập, pharaoh Amasis đã qua đời và truyền ngôi cho Psammenitus.

Psammenitus quyết định đóng quân tại Pelusium, thành phố quan trọng của Ai Cập nằm gần cửa sông Nile để đón đầu quân Ba Tư. Tại đây, lực lượng phòng thủ liên tiếp đẩy lui từng đợt tấn công của người Ba Tư. Tưởng như đã nắm chắc phần thắng, quân Ai Cập lại thất bại thảm hại do những con mèo.

Điều này bắt nguồn từ việc, người Ai Cập cổ đại tôn sùng Bastet, nữ thần có dạng mình người đầu mèo, tượng trưng cho gia đình, tình yêu và sinh nở. Được miêu tả với thân hình phụ nữ và đầu mèo, hoặc đôi khi là một con mèo ngồi trong tư thế uy nghiêm, Bastet tượng trưng cho các khía cạnh khác nhau của cuộc sống gia đình và nữ tính. Bà được tôn kính như nữ thần của gia đình, sự thuần phong mỹ tục và bí mật của phụ nữ, tượng trưng cho khả năng sinh sản, sinh nở và bảo vệ tình mẫu tử. Bastet được cho là bảo vệ các hộ gia đình khỏi tà ma và bệnh tật, đặc biệt là những bệnh ảnh hưởng đến phụ nữ và trẻ em. Sự hiện diện của bà được cho là mang lại phước lành và thịnh vượng cho các gia đình, đảm bảo hạnh phúc và hòa thuận của họ.

Vì , người Ai Cập vô cùng tôn sùng loài mèo. Bất cứ ai giết chết dù chỉ một con mèo cũng sẽ lĩnh án tử hình.

Cambyses II cho cả một lực lượng tấn công mang theo mèo sống lao vào quân Ai Cập.

Biết điều này, Cambyses II liền ra lệnh vẽ hình thần Bastet lên khiên của binh lính. Ông ta thậm chí còn cho cả một lực lượng tấn công mang theo những con mèo sống lao vào quân Ai Cập. Quân Ai Cập nhìn thấy hình vẽ nữ thần trên khiên kẻ thù thì cảm thấy run sợ, không dám chiến đấu. Tất cả đều bỏ vị trí và tháo chạy khi "đội quân mèo" xông về phía thành.

Lính Ai Cập bị quân địch tàn sát, xác chết chồng chất tới mức Herodotus, nhà sử học nổi tiếng thời Hy Lạp cổ, ghi chép xương của họ vẫn còn lẫn trong cát sa mạc nhiều năm sau đó. Sau trận chiến, hoàng đế Cambyses II thuận đà tiến đánh, bao vây thành Memphis. Thành Memphis nhanh chóng thất thủ, Cambyses II bắt được Psammenitus và nắm quyền thống trị Ai Cập.

Mặc dù mèo chiếm được được địa vị cao ở Ai Cập cổ đại nhưng chúng không được thuần hóa ở Thung lũng sông Nile. Thay vào đó, những ghi chép sớm nhất về mèo được thuần hóa đến từ vùng Cận Đông, khu vực được gọi là Lưỡi liềm Phì nhiêu (Fertile Crescent). Chính tại đây đã xuất hiện một số nền văn minh sớm nhất của loài người.

Cuộc cách mạng nông nghiệp lần thứ nhất đã biến những người săn bắn hái lượm trở thành nông dân, những người từ bỏ lối sống du mục. Sự thay đổi này đi kèm với sự xuất hiện của các công nghệ mới và các xã hội phức tạp đầu tiên, khi các khu định cư dần dần biến thành các thành phố và sau đó là các vương quốc và đế chế. Thặng dư lương thực thúc đẩy sự phát triển của nền văn minh. Tuy nhiên, các kho thóc lớn và kho chứa ngũ cốc quý giá thường xuyên bị đe dọa bởi một kẻ thù nhỏ nhưng dai dẳng - chuột và các loài sâu bọ khác.

Chính tại đây, mèo đã tự tiếp cận con người và trở thành một phần không thể thiếu trong lịch sử loài người. Bị thu hút bởi loài gặm nhấm, mèo hoang địa phương lẻn vào các làng nông nghiệp đầu tiên. Nhận thức được giá trị của chúng, con người bắt đầu đối xử tốt với những con mèo này, để lại những mảnh vụn thức ăn để khuyến khích chúng ở lại.

Dần dần, loài mèo thích nghi với con người. Tuy nhiên, loài mèo chưa bao giờ được thuần hóa hoàn toàn, không giống như loài chó. Bằng chứng sớm nhất về việc mèo và người sống cùng nhau đến từ đảo Síp, nơi các nhà khảo cổ đã khai quật được ngôi mộ của một con mèo mướp thời tiền sử 9.500 năm tuổi được chôn cùng với chủ nhân của nó.