Chân dung Michael Collins, phi công điều khiển module chỉ huy trong sứ mệnh Apollo 11. Ảnh: NASA.
Là một trong ba phi hành gia trong sứ mệnh Apollo 11 lịch sử, Michael Collins được biết đến như người hùng thầm lặng khi ở lại một mình trên quỹ đạo Mặt Trăng, điều khiển module chỉ huy giúp hai đồng nghiệp Neil Armstrong và Buzz Aldrin đáp xuống bề mặt thiên thể để trở thành những người đầu tiên đi bộ trên vệ tinh tự nhiên của Trái Đất.
Hôm 28/4, gia đình Collins thương tiếc báo tin phi hành gia đã qua đời ở tuổi 91 sau một thời gian chiến đấu với căn bệnh ung thư. Ông đã trải qua những ngày tháng cuối đời bình yên bên gia đình.
Sinh ngày 31/10/1930 tại thủ đô Rome của Italy, Collins là con trai thứ hai của Thiếu tướng quân đội Mỹ James Lawton Collins và bà Virginia Stewart. Trong 17 năm đầu đời, ông đã sống ở rất nhiều nơi khi quân đội đưa cha đến nhiều địa điểm khác nhau.
Sau khi tốt nghiệp Trường nội trú St. Albans (dành cho nam sinh từ lớp 4 đến lớp 12) tại thủ đô Washington, DC vào năm 1948, Collins quyết định đi theo con đường của cha và anh trai để theo học Học viện Quân sự Mỹ ở West Point, New York. Ông tốt nghiệp vào ngày 3/6/1952 với bằng cử nhân khoa học quân sự.
Giống như nhiều phi hành gia thế hệ đầu tiên của Mỹ, Collins khởi nghiệp với tư cách là một phi công thử nghiệm của Lực lượng Không quân Mỹ. Năm 1963, ông được NASA lựa chọn cho chương trình du hành vũ trụ đầy tham vọng nhằm đưa con người lần đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng.
Chuyến du hành đầu tiên vào không gian của Collins diễn ra hồi tháng 7/1966 với tư cách là phi công trên Gemini 10, một phần trong các sứ mệnh chuẩn bị cho chương trình Apollo của NASA. Collins đã điều khiển Gemini 10 cập bến thành công với một phương tiện mục tiêu riêng biệt trên quỹ đạo Trái Đất tầm thấp.
Sứ mệnh thứ hai và cũng là chuyến bay vũ trụ cuối cùng của ông là trên con tàu Apollo 11 lịch sử vào tháng 7/1969. Phi hành gia đã điều khiển module chỉ huy trên quỹ đạo Mặt Trăng trong hơn 21 tiếng, giúp hai đồng nghiệp Armstrong và Aldrin hoàn thành nhiệm vụ dưới bề mặt của thiên thể và đưa họ quay trở về Trái Đất.
Armstrong (trái), Collins (giữa) và Aldrin (phải). Ảnh: EPA.
Trong một cuộc phỏng vấn với Guardian vào tháng 7/2009, Collins nói rằng ông đã rất lo lắng cho sự an toàn của Armstrong và Aldrin. Ông lo sợ họ sẽ bỏ mạng trên Mặt Trăng, buộc ông phải quay trở về Trái Đất một mình với tư cách là người sống sót duy nhất của sứ mệnh. May mắn thay, cả ba phi hành gia cuối cùng đã trở về an toàn vào ngày 24/7. Sứ mệnh kéo dài tổng cộng 8 ngày, ba giờ, 18 phút và 35 giây.
Ngày 13/8, Collins cùng Armstrong và Aldrin đã được vinh danh trong một buổi diễu hành ở New York với khoảng 6 triệu người tham dự. Một tháng sau đó, họ bắt đầu chuyến đi vòng quanh thế giới dài 38 ngày đến 22 quốc gia, bao gồm cả các chuyến thăm với lãnh đạo các nước.
Hậu NASA, Collins trở thành Giám đốc Bảo tàng Hàng không và Không gian Quốc gia Mỹ vào năm 1971 và giữ vai trò cho đến năm 1978 khi ông từ chức để trở thành Thứ trưởng của Viện Smithsonian. Trong thời gian này, Collins vẫn ở trong Lực lượng Dự bị Không quân Mỹ và đạt quân hàm Thiếu tướng năm 1976. Ông nghỉ hưu vào năm 1982.
Với những đóng góp to lớn trong công cuộc chinh phục không gian, sự ra đi của Collins đã để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng công chúng. Tổng thống Joe Biden, Quyền Quản trị viên NASA Steve Jurczyk và đồng nghiệp Buzz Aldrin đã gửi lời chia buồn tới gia đình ông và không quên nhấn mạnh những đóng của nhà phi hành gia thiên tài.
Đoàn Dương (Theo Reuters)