Chị Trương Nguyễn Thoại Giang, làm việc cho Chính phủ Australia, chia sẻ về kỳ thi tốt nghiệp THPT và xếp hạng xét tuyển đại học ở Australia.
Tại Australia, các đại học chủ yếu dựa trên thứ hạng tốt nghiệp THPT để tuyển sinh. Quá trình thi tốt nghiệp và xét tuyển đại học chia thành ba giai đoạn chính.
Chọn môn thi tốt nghiệp phổ thông trung học
Giữa năm học lớp 10, học sinh sẽ được hướng dẫn chọn môn thi tốt nghiệp dựa trên nghề nghiệp tương lai cũng như sở trường và sở thích bản thân. Các môn thi tốt nghiệp nằm trong 11 tổ hợp bao gồm: Nghệ thuật biểu diễn, Nghe nhìn (Visual), Công nghệ, Tiếng Anh, Toán, Xã hội, Khoa học, Kinh tế và Kinh doanh, Kỹ thuật số, Thể thao và Sức khỏe, Ngôn ngữ.
Mỗi tổ hợp gồm nhiều môn. Ví dụ, Nghệ thuật biểu diễn gồm Múa, Kịch, Âm nhạc, Sân khấu... Nghe nhìn gồm Truyền thông, Thu âm. Tổ hợp Xã hội gồm Lịch sử, Địa lý, Triết học; còn Khoa học gồm Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tâm lý học. Chương trình học tại Australia có khoảng 12 ngôn ngữ, thông dụng nhất là Tiếng Italy, Tiếng Hy Lạp và Tiếng phổ thông Trung Quốc. Nếu học sinh chọn ngôn ngữ không phổ biến, chẳng hạn Tiếng Việt, các em thường phải đi học ngoài giờ.
Học sinh sẽ trải qua các đơn vị (unit) khi học một môn thi tốt nghiệp. Unit 1 và 2 là kiến thức nền tảng thường học ở lớp 11 để hỗ trợ cho Unit 3 và 4 được học ở lớp 12. Mỗi unit cần một học kỳ, tức nửa năm để hoàn tất. Bài thi tốt nghiệp hầu hết hỏi về kiến thức được dạy trong unit 3 và 4. Để tốt nghiệp, học sinh phải hoàn tất ít nhất 16 unit, trong đó bắt buộc có 3 unit Tiếng Anh. Đa số môn cần học lần lượt treo trình tự, nhưng với vài môn như Kế toán, học sinh có thể bắt đầu từ unit 3 luôn nếu có khả năng theo kịp.
Thông thường, học sinh chọn 6 môn thi tốt nghiệp, trong đó bắt buộc có ít nhất một môn trong tổ hợp Tiếng Anh (tương đương môn Văn ở Việt Nam) gồm Tiếng Anh - Ngôn ngữ thứ hai (cho người nước ngoài mới nhập cư), Tiếng Anh - Ngôn ngữ, Tiếng Anh - Ngữ văn và Tiếng Anh - Văn học.
Toán không phải là môn bắt buộc, tuy nhiên rất nhiều ngành trong đại học tuyển sinh yêu cầu môn này nên cũng nhiều học sinh chọn Toán. Tổ hợp Toán có 4 môn từ dễ tới khó là Toán nâng cao, Toán phổ thông, Phương pháp Toán và Toán cao cấp. Nếu giỏi toán, học sinh được chọn tối đa 2 môn Toán.
Do khuynh hướng nghề nghiệp là các ngành kỹ thuật, con tôi lúc học lớp 10 chọn 6 môn thi tốt nghiệp là Tiếng Anh - Ngôn ngữ, Phương pháp Toán, Toán cao cấp, Hóa học, Vật lý và Kế toán. Với những môn trên, cháu có rất nhiều chọn lựa ngành nghề từ kỹ thuật, y khoa cho tới luật, kinh doanh.
Trường trung học tuyển Melbourne High School. Ảnh: Thoại Giang
Vượt qua bài kiểm tra kiến thức phổ thông (GAT)
Trước kỳ thi tốt nghiệp khoảng ba tuần, học sinh cuối cấp phải trải qua bài kiểm tra kiến thức phổ thông (General Achievement Test). Bài thi này dài 3 tiếng, gồm hai bài luận, mỗi bài 30 phút và 70 câu hỏi tự chọn về các lĩnh vực toán, công nghệ, khoa học, xã hội và nghệ thuật.
Điểm thi GAT không liên quan trực tiếp tới kết quả tốt nghiệp. Tuy nhiên, trường hợp có sự chênh lệch giữa điểm thi tốt nghiệp và kết quả đánh giá nội bộ của mỗi trường, Bộ Giáo dục sẽ tham khảo kết quả GAT, sau đó điều chỉnh kết quả đánh giá nội bộ của trường để đảm bảo học sinh được công bằng. Trường nào có tiêu chuẩn đánh giá học sinh cao, các em bị điểm nội bộ thấp sẽ được điều chỉnh lên và ngược lại.
Ngoài ra, nếu thí sinh bị bệnh hoặc không may gặp tai nạn, ảnh hưởng kết quả thi tốt nghiệp, khi đó kết quả GAT cũng được dùng làm căn cứ.
Thi tốt nghiệp phổ thông trung học và xếp hạng xét tuyển vào đại học (ATAR)
Thông thường, học sinh được phép chọn học và thi một môn tốt nghiệp năm lớp 11 và năm môn năm lớp 12 để giảm gánh nặng. Năm nay, con tôi đang học lớp 11 và sẽ thi môn Kế toán (cùng các học sinh lớp 12). Năm sau, cháu sẽ thi 5 môn còn lại để hoàn tất chương trình phổ thông trung học.
Điểm mỗi môn tốt nghiệp bằng tổng điểm đánh giá nội bộ của trường cộng với điểm thi do hội đồng tốt nghiệp chấm. Tùy theo môn học mà tỷ lệ điểm đánh giá nội bộ và điểm thi tốt nghiệp khác nhau. Ví dụ ở môn Tiếng Anh, phần đánh giá nội bộ của thầy cô cho Unit 3, 4 và bài thi tốt nghiệp dài 2 tiếng có tỷ lệ bằng nhau 50:50. Môn Phương pháp Toán 34:66, môn Sinh học 40:60. Điểm tối đa một môn là 50.
Điểm số này sau đó được điều chỉnh theo quy tắc thống kê của Bộ Giáo dục, tùy theo mức độ khó dễ của môn học để đảm bảo học sinh thi môn khó vẫn nhận được điểm tương tự những bạn thi môn dễ. Chẳng hạn, kết quả Toán nâng cao là 43 có thể bị điều chỉnh xuống 41,29, trong khi đó Toán cao cấp khó hơn các môn khác trong tổ hợp Toán nên kết quả thi 36 có thể lên 47,44.
Sau khi điều chỉnh, tổng điểm tốt nghiệp = S1 + S2 + (10% x S3). Trong đó S1 là điểm Tiếng Anh, S2 là tổng điểm của ba môn thi tốt nghiệp cao nhất (trừ Tiếng Anh), S3 là tổng cộng điểm số của hai môn còn lại. Điểm tối đa là 210.
Điểm tốt nghiệp này sau đó được chuyển thành thứ hạng cho tất cả thí sinh trong một tiểu bang, gọi là ATAR (Australian Tertiary Admission Ranking), có giá trị từ 0 tới 99.95 và mỗi hạng cách nhau 0.05. Một học sinh ở Victoria có ATAR 75 nghĩa là bạn đó nằm trong top 25% học sinh tốt nghiệp phổ thông trong năm của tiểu bang.
Các đại học dựa trên thứ hạng ATAR để tuyển sinh toàn quốc do ATAR của tiểu bang này cũng bằng tiểu bang khác. Mỗi trường lại có yêu cầu về thứ hạng ATAR và các môn tốt nghiệp riêng cho từng ngành học. Ví dụ, nếu muốn trúng tuyển ngành Thương mại (bậc cử nhân) của Đại học Melbourne, thí sinh cần thứ hạng ATAR là 92 và điểm tốt nghiệp Tiếng Anh, Phương pháp Toán ít nhất là 25. Trong khi cùng bằng cấp ở Đại học Latrobe bạn chỉ cần ATAR 80, Tiếng Anh đạt 25 điểm và không cần môn Toán nào.
Đối với các ngành Y, Nha khoa, Dược, ngoài ATAR cao, thí sinh còn phải vượt qua một bài kiểm tra năng khiếu và phỏng vấn. Chẳng hạn, để được nhận vào y khoa của Đại học Monash, các em phải xếp hạng ATAR từ 98 trở lên, thi tốt nghiệp gồm hai môn Tiếng Anh và Hóa học, kết quả thi UCAT (University Clinical Aptitude Test) cao và qua vòng phỏng vấn.
UCAT là bài kiểm tra dài 2 tiếng để đánh giá năng khiếu, IQ, thái độ, hành vi và khả năng cần thiết cho bác sĩ và nha sĩ. Giữa một thí sinh có xếp hạng tốt nghiệp ATAR cao và một thí sinh có điểm UCAT cao, các trường có khuynh hướng chọn em có điểm UCAT cao hơn.
ATAR ra đời năm 2009 và hiện được sử dụng trên tất cả tiểu bang của Australia. Nhiều ý kiến cho rằng cách tính điểm thi tốt nghiệp phổ thông và xếp hạng tuyển sinh đại học ATAR quá phức tạp. Việc dùng thứ hạng ATAR để xếp loại tốt nghiệp sẽ gây áp lực lên toàn bộ học sinh, nhất là những em không có ý định học đại học. Hơn nữa, khả năng và tài năng của học sinh có thể vượt ngoài phạm vi lớp học và không được tính đến. Thứ hạng ATAR quá cứng nhắc, không phản ánh tiềm năng của học sinh, đồng thời ATAR cũng không tính đến những bất lợi xã hội giữa các trường nằm ở hai khu giàu, nghèo.
Mặc dù ATAR bị chê lỗi thời, các chuyên gia cho rằng việc dùng ATAR xếp hạng thí sinh tốt nghiệp phổ thông trung học và tuyển sinh đại học sẽ không thay đổi vì hệ thống này thuận tiện, rẻ và hiệu quả.
Thoại Giang
Bài cùng tác giả: