Sự thật về quái vật biển ở Bắc Âu thế kỷ 13

Có một số bằng chứng cho thấy rằng, những mô tả quái vật biển trong các bản thảo Bắc Âu thế kỷ 13 thực chất là cá voi bẫy mồi, thay vì chỉ là những câu chuyện huyền thoại.

Một quái vật biển được nhắc tới trong bản thảo viết tay bằng tiếng Bắc Âu cổ ở thế kỷ 13 nhiều khả năng là cá voi sử dụng chiến thuật săn mồi gọi là trap feeding. Các nhà khoa học mới chỉ mô tả hành vi kiếm ăn này khoảng một thập kỷ trước sau khi phát hiện cá voi lưng gù (Megaptera novaeangliae) và cá voi Bryde (Balaenoptera brydei) chờ mồi trong tư thế thẳng đứng bất động ở mặt nước với phần miệng há to. Những đàn cá có thể nhầm miệng cá voi là nơi trú ẩn và bơi thẳng vào bẫy tử thần.

Hình vẽ quái vật biển trong bản thảo thời Trung Cổ (trái) và cá voi há miệng chờ con mồi tự nhảy vào (phải). (Ảnh: J. McCarthy).

"Tôi đọc một số truyện thần thoại Bắc Âu và nhận thấy quái vật trong đó rất giống hành vi kiếm ăn nổi tiếng của cá voi", John McCarthy, nhà khảo cổ học hải dương ở Trường khoa học nhân văn, nghệ thuật và xã hội ở Đại học Flinders, Australia, chia sẻ. "Sau khi tìm hiểu kỹ hơn, chúng tôi phát hiện sự tương đồng thực sự rất đáng kinh ngạc".

Các nhà sinh vật học hải dương, khảo cổ học, chuyên gia ngôn ngữ và văn học Trung Cổ cộng tác để tìm hiểu những điểm giống nhau giữa hành vi của quái vật mang tên "hafgufa" trong bản thảo chép tay Bắc Âu cổ và chiến thuật kiếm ăn của cá voi. Họ công bố nghiên cứu hôm 28/2 trên tạp chí Marine Mammal Science.

Mô tả chi tiết về hafgufa, có nghĩa là "sương mù biển" trong tiếng Anh, xuất hiện ở bản thảo "Konungs skuggsjá" ở thế kỷ 13 viết cho vua Hákon Hákonarson của Na Uy, người trị vì từ năm 1217 đến 1263. Nhưng nhóm nghiên cứu tìm ra nhiều đoạn đề cập tới hafgufa trong văn bản có tên "Physiologus" ở thế kỷ 2, trong đó có hình vẽ sinh vật giống cá voi và những con cá khác nhảy vào miệng nó.

Theo các nhà nghiên cứu, những người đi biển thời Trung Cổ có thể biết hafgufa là một loại cá voi và không phải quái vật trong tưởng tượng. Người Bắc Âu là những thủy thủ kỳ cựu. Phần lớn chuyến ra khơi của họ vào thời Trung Cổ ở Scandinavia là để đánh bắt cá, vì vậy họ có hiểu biết rất rộng về thủy triều, dòng hải lưu, kiểu sóng và loại cá, theo Lauren Poyer, trợ lý giáo sư ở khoa Nghiên cứu Scandinavia tại Đại học Washington.

Trong bản thảo chép tay Bắc Âu cổ, hafgufa phát ra mùi thu hút cá nhảy vào miệng. Theo nghiên cứu mới, mùi đặc biệt này có thể là mùi "bắp cải thối" gắn liền với hành vi kiếm ăn của cá voi. Cá voi lưng gù và cá voi Bryde cũng sản sinh mùi đặc trưng khi chúng nôn ra thức ăn để hấp dẫn nhiều con mồi hơn nhảy vào bộ hàm bất động của chúng. Tuy nhiên, mãi tới gần đây, các nhà khoa học hiện đại mới phát hiện nguồn gốc của quái vật hafgufa bởi công nghệ như drone cho phép giới nghiên cứu theo dõi số lượng cá voi dễ dàng hơn.