Trả lương tốt hơn, trường tư thu hút giáo viên trẻ

Tốt nghiệp Đại học Thể dục Thể thao Bắc Ninh với tấm bằng loại ưu năm 2017, Văn được bố mẹ sẵn sàng hỗ trợ để xin vào trường công lập gần nhà. "Thi viên chức không dễ trong khi lương chỉ khoảng 3 triệu đồng mỗi tháng", Văn giải thích lý do anh lưỡng lự.

Tìm hiểu từ những người đi trước, Văn được biết hoạt động thể dục thể thao tại các trường tư thục được chú trọng hơn, thu nhập "chưa biết cụ thể nhưng chắc chắn cao hơn công lập". Do vậy, cử nhân trẻ quyết định rời quê Bắc Ninh sang Hà Nội để ứng tuyển vào các trường tư.

Kết thúc hai tháng thử việc ở một trường tư thục có tiếng tại quận Nam Từ Liêm, Văn được ký hợp đồng với mức lương hơn 8 triệu đồng, sau khi đã cộng các khoản phụ cấp và trừ chi phí bảo hiểm. Mức này cao gần gấp ba lần vị trí tương tự tại trường công lập.

Sau bốn năm đi làm, hiện thầy Văn thu nhập 12-15 triệu đồng mỗi tháng. Mỗi lần đưa học sinh tham dự các cuộc thi thể dục thể thao, nếu được giải, thầy cũng được thưởng 500 nghìn đến 3 triệu đồng. Ngoài giờ lên lớp, thầy tổ chức một lớp học thêm, dạy nhiều môn như võ, bơi lội, bóng rổ, cầu lông. Mỗi tháng, thầy giáo thể dục có thể kiếm thêm 5-6 triệu "mà không quá vất vả".

"Vào các trường tư thục, tuy không giàu, nhưng bớt khổ hơn nhiều so với việc lựa chọn trường công lập lúc mới vào nghề", thầy Văn nói.

Trúng tuyển ngành Giáo dục mầm non của Đại học Sư phạm Hà Nội, cô Hà từng mơ ước trở về vùng núi ở Phú Thọ để dạy học. Nhưng bây giờ, ở tuổi 24, giấc mơ của Hà chỉ thành hiện thực được một nửa. Những gì được nghe, biết, tìm hiểu trong 4 năm đại học khiến cô giáo trẻ thay đổi suy nghĩ. Hà gác lại mục tiêu trở thành viên chức ở quê nhà. Cô nghĩ phải tìm được việc làm nuôi sống bản thân và hỗ trợ phần nào cho gia đình.

"Mình muốn về quê nhưng nghe mức lương chỉ 2-3 triệu đồng mỗi tháng, mình nghĩ chỉ lo cho bản thân thôi cũng không đủ", Hà chia sẻ.

Quyết định ở lại Hà Nội sau tốt nghiệp, cô nhanh chóng xin được việc làm tại một trường mầm non Montessori mới thành lập, với mức lương khởi điểm 8 triệu đồng. Vẫn thuê nhà theo kiểu sinh viên, ở ghép cùng bạn, Hà chi khoảng 2 triệu một tháng cho tiền nhà và điện nước. Số còn lại trong khoản lương 8 triệu đủ cho cuộc sống một mình ở thủ đô. Cô giáo trẻ thấy tạm ổn dù mức thu nhập này "vẫn còn thấp so với đặc thù công việc của một giáo viên mầm non".

Không tiết lộ tổng thu nhập, cô Nga, 25 tuổi, giáo viên Địa lý THPT tại một trường tư thục liên cấp đưa ra mức so sánh lương theo tiết dạy. Khi còn dạy hợp đồng ở trường công, Nga được trả khoảng 50 nghìn đồng một tiết trong khi con số này ở trường tư là khoảng 100-150 nghìn đồng.

"Chưa kể, trường tư xét tăng lương nhanh hơn, dựa vào năng lực và các phần việc của giáo viên, thay vì đợi rất lâu và đếm lương theo hệ số như ở khối công lập", cô Nga nói.

Khảo sát các trường tư thục trong số 120 trường phổ thông liên cấp ở TP HCM cho thấy lương cơ bản cho giáo viên dao động 5-8 triệu đồng, tùy thâm niên. Ngoài ra, giáo viên hoàn thành KPI được cộng thêm 1-2 triệu đồng. Giáo viên quản lý nội trú có thêm 5 triệu, truy bài buổi tối cho học sinh được thêm 2 triệu. Tóm lại, một giáo viên mới vào nghề, nếu được xếp lớp giảng dạy đầy đủ và tham gia tốt các công việc trong trường có thể thu nhập 8 triệu trở lên. Giáo viên có thâm niên, dạy các khối lớp lớn thu nhập 12-15 triệu đồng.

Mức lương cho giáo viên của một số trường tư thục đơn lẻ ở Hà Nội cũng tương đương. Ở hệ thống trường tư thục lớn, dạy chương trình song ngữ hoặc quốc tế, thu nhập của giáo viên cao hơn như thế 1,5-2 lần.

Đại diện một trường song ngữ ở Hà Nội cho biết thu nhập của giáo viên trong trường thường gấp 3-5 lần vị trí tương tự tại trường công. "Thầy cô trẻ, ra trường một vài năm, vừa giảng dạy, vừa đảm nhận một số công việc chuyên trách như tổ chức các kỳ kiểm tra đánh giá đầu vào hoặc giáo vụ sẽ có tổng thu nhập hơn 20 triệu mỗi tháng", người này nói.

Ngoài lợi ích trước mắt về mặt thu nhập, người này cho rằng trường tư thục có nhiều hoạt động ngoại khóa hấp dẫn giáo viên trẻ. Chị cũng thông tin giáo viên trường tư thục song ngữ hầu như không dạy thêm; một phần vì quỹ thời gian còn lại họ dùng để nâng cao chuyên môn, trao đổi với học sinh và phụ huynh. Nhưng một phần lý do khác là thu nhập tại trường đủ đáp ứng các nhu cầu của họ.

Xét về tính ổn định và những ưu đãi lâu dài, trường công hiện vẫn có ưu thế vượt trội so với khối trường tư thục. Tuy nhiên, yếu tố kém hấp dẫn nhất của trường công lập là tình trạng lương thấp, đặc biệt là với các giáo viên trẻ. Nhiều cử nhân ngành sư phạm vì thế không chịu đựng nổi thách thức tài chính trước mắt, đã chọn trường tư thay vì đeo bám một vị trí công việc trong khối công lập.

Cả nước hiện có hơn 47.000 trường học từ mầm non tới THPT, trong đó có khoảng 9.100 trường ngoài công lập, tập trung chủ yếu ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm học 2014-2015, giáo viên tiểu học ngoài công lập chỉ chiếm 0,99% tổng số giáo viên cấp học này. Đến năm học 2019 - 2020, con số này là 2,04%. Sự thay đổi tương tự cũng diễn ra ở các cấp học khác.

Nhiều chuyên gia giáo dục nhận định, sự thay đổi về lượng (giáo viên ngoài công lập) đến một lúc nào đó sẽ tạo nên biến đổi về chất. Họ lo ngại, tình trạng lương thấp kéo dài của viên chức ngành giáo dục sẽ khiến hệ thống trường công ngày càng kém thu hút giáo viên giỏi, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Ông Huỳnh Thanh Phú, Hiệu trưởng THPT Nguyễn Du, TP HCM, cho rằng lương của giáo viên trường công vì vậy cần cạnh tranh được với khối tư thục. Trong bối cảnh chưa thể tăng ngân sách cho ngành giáo dục, theo ông Phú, trước mắt cần tạo cơ chế tăng tính tự chủ cho các trường.

Ông giải thích, tự chủ được hiểu là tự quyết định, cân đối về quản lý tài chính, tuyển dụng. Với cơ chế đó, các trường hoàn toàn có thể tìm kiếm nguồn thu chính đáng, hợp pháp để tăng thu nhập cho giáo viên. Khi đã có mức lương tốt, trường sẽ đưa ra yêu cầu, đòi hỏi cao hơn với giáo viên, từ đó giúp nâng cao chất lượng dạy và học.

Ngoài ra, hiệu trưởng THPT Nguyễn Du đề xuất, nhà nước và các địa phương tạo cơ chế tăng lương "mềm" cho giáo viên, tức là khoản phúc lợi; chẳng hạn, tạo điều kiện cho giáo viên trẻ mua ở nhà ở xã hội với lãi suất thấp hoặc miễn học phí cho con của giáo viên, nhân viên trong ngành giáo dục. Đây là cách gián tiếp tăng lương cho giáo viên, giúp họ yên tâm công tác, cống hiến.

Nhóm phóng viên