DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

Ví dụ: (cây hoa phấn Mirabilis jalapa)

I. Di truyền liên kết với giới tính

1. NST giới tính và cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST

a. NST giới tính

- Là NST chứa các gen quy định giới tính.

- Cặp NST giới tính có thể tương đồng (ví dụ XX) hoặc không tương đồng (ví dụ XY).

- Trên cặp NST giới tính XY đoạn tương đồng (giống nhau giữa 2 NST) và những đoạn không tương đồng (chứa các gen khác nhau đặc trưng cho NST đó)

b. Một số số kiểu  NST giới tính

+ Dạng XX và XY

- ♀ XX, ♂ XY: Người, lớp thú, ruồi giấm...

- ♂ XX, ♀ XY: Chim, bướm...

+ Dạng XX và XO: Châu chấu ♀ XX, ♂ XO

2. Sự di truyền liên kết với giới tính:

a. Gen trên NST X

Đặc điểm: gen quy định nằm trên NST X không có alen tương ứng trên Y nên con đực (XY) chỉ có 1 gen lặn là được biểu hiện ra kiểu hình.

Tính trạng xuất hiện ở cả 2 giới nhưng tỷ lệ không đều nhau.

Có hiện tượng di truyền chéo (Bố truyền cho con gái không cho con trai)

b. Gen trên NST Y

Đặc điểm : Gen nằm trên NST Y không có alen trên X.

Tính trạng chỉ biểu hiện ở một giới (chứa NST Y).

Có hiện tượng di truyển thẳng (Bố truyền cho con trai)

c. Ý nghĩa của sự di truyền liên kết với giới tính:

Phát hiện sớm giới tính của vật nuôi giúp chăn nuôi hiệu quả cao.

II. Di truyền ngoài nhân

1. Ví dụ: (cây hoa phấn Mirabilis jalapa)

Lai thuận:              ♀ lá đốm X ♂ lá xanh          ® F₁ 100% lá đốm.

Lai nghịch:            ♀ lá xanh X ♂ lá đốm          ® F₁ 100% lá xanh.

2. Giải thích

- Khi thụ tinh giao tử đực chỉ truyền nhân cho trứng.

- Các gen nằm trong tế bào chất (trong ty thể hoặc lục lạp) chỉ được mẹ truyền cho con qua tế bào chất của trứng.

- Kiểu hình của đời con luôn giống mẹ.

Kết luận: Có 2 hệ thống di truyền là di truyền trong nhân và di truyền ngoài nhân (di truyền theo dòng mẹ)