Sự thật về gan của bạn

Gan không chỉ lấp ló trong bữa ăn tối khi được chế biến kèm với hành tây và thịt heo xông khói. Nó giữ vị trí quan trọng ở phần trên, bên phải ổ bụng, nằm ở phía trên dạ dày và tuyến tụy, và được xương sườn bảo vệ. Gan bao gồm thùy trái và thùy phải, mỗi thùy chứa hàng tỷ tế bào gan được sắp xếp trong các cột sáu cạnh gọi là tiểu thùy gan. Ôxy, chất dinh dưỡng và cả các độc tố tiếp xúc với các tế bào gan này thông qua các không gian gọi là xoang gan (sinussoids) xuất hiện trên khắp lá gan.

Gan là tuyến lớn nhất của cơ thể với trọng lượng khoảng 1,4 kg. Điều đặc biệt là gan có nguồn cung cấp máu kép. Động mạch gan sẽ mang máu giàu ôxy đến để cung cấp nhiên liệu cho gan hoạt động trong khi tĩnh mạch cửa mang đến cho gan tất cả các chất dinh dưỡng, cả tốt lẫn xấu, bao gồm cả các độc tố được hấp thu từ ruột và dạ dày.

Phần lớn các quá trình thải độc đều bắt đầu từ gan, nơi có nhiều enzym thải độc hơn bất kỳ cơ quan nào khác. Chắc chắn là gan rất cần các enzym này do hằng ngày tĩnh mạch cửa mang một lượng lớn các độc tố từ ruột đến gan.

Gan làm sạch cơ thể bạn bằng cách:

» Tạo mật để tiêu hóa thức ăn có chất béo trong ruột non (xem phần tiếp theo để biết về hoạt động của mật),
» Lưu trữ cacbon hydrat làm nhiên liệu cung cấp năng lượng,
» Sản xuất glucose để duy trì lượng đường trong máu.

Glucose là loại đường chính trong máu và là nguồn năng lượng chủ chốt của các tế bào trong cơ thể. Glucose có thể tới từ thực phẩm mà bạn ăn hoặc cơ thể bạn tạo ra nó từ các chất khác. Glucose được đưa tới các tế bào thông qua máu. Một vài loại hoóc môn như insulin sẽ kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách:

» Hình thành các chất thiết yếu như albumin và globulin (các chất đạm trong máu có nhiệm vụ trợ giúp hoạt động của tế bào và sản xuất kháng thể), cũng như các chất làm đông máu,
» Tạo cholesterol để cơ thể sử dụng nhằm sản xuất ra thành tế bào khỏe mạnh, hoóc môn, cùng các chất hóa học khác cho cơ thể, và triglyceride – một dạng chất béo lưu trữ trong máu,
» Sản xuất urê, một loại chất thải có chứa nitơ được thải ra trong nước tiểu.

Sản sinh ra dịch mật

Chất hữu ích nhất của gan chính là mật, thứ chất vừa cay vừa đắng mà bạn thường thấy dội lên khi buồn nôn hoặc đau bụng. Mật là một chất lỏng màu vàng xanh có chứa axit hữu cơ, muối, sắc tố và các chất hóa học khác. Gan của bạn tạo ra khoảng 400 đến 800 ml mật mỗi ngày.

Mật được lưu trữ và tập trung trong túi mật cho tới khi bạn ăn. Quá trình tiêu hóa sẽ làm tiết dịch mật vào tá tràng (phần đầu tiên của ruột non). Nếu bạn đã cắt bỏ túi mật thì mật sẽ không được tích trữ lại mà đi thẳng vào tá tràng. Mật sẽ nhũ tương hóa các chất béo trong thức ăn, tức là phân hủy chúng thành những mảnh nhỏ giúp quá trình tiêu hóa dễ dàng hơn. Mật cũng hoạt động như một khu vực lưu trữ để thu thập và vận chuyển các độc tố, cholesterol cùng các chất thải từ gan của bạn vào ruột để bài tiết ra ngoài.

Mật là thứ rất có giá trị với cơ thể. Khoảng 95% số mật bạn tạo ra sẽ được tái hấp thu và tái sử dụng trở lại gan. Thực tế là mỗi phân tử muối mật bạn sử dụng lại khoảng 20 lần, đôi khi là gấp 3 lần số đó, chỉ trong quá trình tiêu hóa một bữa ăn.

Tìm hiểu những hoạt động bên trong

Gan của bạn là một kẻ nghiện công việc, nó chăm chỉ làm việc ngày đêm để làm sạch các độc tố trước khi chúng có thể gây hại cho cơ thể. Gan sử dụng ba phương pháp để loại bỏ độc tố. Đó là:

» Biến đổi các độc tố về mặt hóa học khiến cho chúng trở thành các hợp chất ít độc tính hơn, dễ hòa tan trong nước hơn để có thể thải ra ngoài thông qua nước tiểu, mồ hôi, dịch ruột và nước mắt,
» Tống chúng vào mật để các độc tố được bài tiết ra ngoài qua ruột,
» Bao vây và tiêu hóa các độc tố cũng như vi khuẩn và virus.

Gan sử dụng một quy trình hai bước gọn gàng để xử lý một số độc tố, ví dụ như rượu:

1. Sử dụng phương pháp đầu tiên được đề cập ở trên, các tế bào gan chuyển hóa các độc tố lì lợm (A) thành các hợp chất (B), các chất này có khả năng còn độc hơn cả A. Như khi bạn uống bia hoặc rượu thì gan sẽ phân hủy chất cồn vô hại (A) thành chất acetaldehyde (B) khủng khiếp.

2. Các tế bào nhanh chóng kết hợp (hay liên hợp) (B) với các phân tử hữu ích như glucuronate hay glutathione để trở thành hợp chất (C) có thể được xử lý an toàn và dễ dàng hơn hẳn so với độc tố gốc (A).
Acetaldehyde khi đó sẽ chuyển hóa thành axetat (C) mà cơ thể có thể đốt cháy một cách an toàn nhằm tạo ra năng lượng, cacbon dioxit và nước.

Điều thú vị là gan của bạn tiếp xúc với bao nhiêu độc tố thì nó sẽ sản xuất ra số lượng enzym tương đương để xử lý chúng. Như những người nghiện rượu chẳng hạn, họ luôn có nồng độ enzym có nhiệm vụ thải độc rượu cao hơn hẳn so với người bình thường. Những điều này có thể được chứng minh bằng một xét nghiệm máu thông thường kể cả khi không động đến giọt rượu nào trong nhiều ngày.

Tin tốt là khi bạn tiến hành làm detox, những enzym này sẽ tẩy sạch các độc tố có liên quan hiệu quả hơn bình thường. Từ bỏ hoặc giảm bớt chất có cồn, sử dụng ở mức độ an toàn hơn có thể giúp bạn cân bằng nồng độ enzym về mức bình thường.

Việc phải tiếp xúc với quá nhiều độc tố có thể khiến gan của bạn trì trệ, kéo theo đầy bụng, đầy hơi, buồn nôn và rất nhiều những cảm giác khó chịu kinh khủng. Tuy nhiên, đừng đổ lỗi cho gan một cách không cần thiết vì đôi khi ăn quá nhiều hay uống quá chén cũng có thể gây ra những triệu chứng tương tự.