Hạt nhân nguyên tử - Cấu tạo và Tính chất hạt nhân nguyên tử

Tính chất và cấu tạo hạt nhân :

+ Hạt nhân được cấu tạo từ những hạt nhỏ hơn gọi là các nuclôn. Có hai loại nuclôn: prôtôn, kí hiệu p, khối lượng m_p = 1,67262.10⁻²⁷kg, mang điện tích nguyên tố dương +e, và nơtron kí hiệu n, khối lượng m_n = 1,67493.10⁻²⁷  kg, không mang điện. Prôtôn chính là hạt nhân nguyên tử hiđrô.
+ Số prôtôn trong hạt nhân bằng số thứ tự Z của nguyên tử; Z được gọi là nguyên tử số. Tổng số các nuclôn trong hạt nhân gọi là số khối, kí hiệu A. Số nơtron trong hạt nhân là: N = A – Z.
+ Kí hiệu hạt nhân: _A^ZX. Nhiều khi, để cho gọn, ta chỉ cần ghi số khối, vì khi có kí hiệu hóa học thì đã xác định được Z.

* Đồng vị
+Đồng vị là những nguyên tử mà hạt nhân chứa cùng số prôtôn Z (có cùng vị trí trong bảng hệ thống tuần hoàn), nhưng có số nơtron N khác nhau.
+Các đồng vị được chia làm hai loại: đồng vị bền và đồng vị phóng xạ. Trong thiên nhiên có khoảng gần 300 đồng vị bền; ngoài ra người ta còn tìm thấy vài nghìn đồng vị phóng xạ tự nhiên và nhân tạo.
+ Đơn vị khối lượng nguyên tử
Trong vật lí hạt nhân, khối lượng thường được đo bằng đơn vị khối lượng nguyên tử, kí hiệu là u. Một đơn vị u có giá trị bằng  (1 over 2) khối lượng của đồng vị cacbon  ¹₆2C ; 1u = 1,666055.10^-27 kg

Khối lượng của một nuclôn xấp xĩ bằng u. Nói chung một nguyên tử có số khối A thì có khối lượng xấp xĩ bằng A.u.

* Khối lượng và năng lượng

+ Hệ thức Anhxtanh giữa năng lượng và khối lượng : E = mc²

+ Từ hệ thức Anhxtanh suy ra m = ( E over C^2) chứng tỏ khối lượng có thể đo bằng đơn vị của năng lượng chia cho c² , cụ thể là eV/c² hay MeV/c²

Ta có:  1u = 1,66055 10^-27 = 931,5 MeV/c²

+ Theo lí thuyết của Anhxtanh, một vật có khối lượng m0 khi ở trạng thái nghỉ thì khi chuyển động với tốc độ v, khối lượng sẽ tăng lên thành m với:  m = (m_0 over sqrt{1 - {v^2 over C^2 }}) trong đó m₀ gọi là khối lượng nghỉ và m gọi là khối lượng động.

Lực hạt nhân :
+ Lực tương tác giữa các nuclôn trong hạt nhân là lực hút, gọi là lực hạt nhân, có tác dụng liên kết các nuclôn lại với nhau. Lực hạt nhân không phải là lực tĩnh điện, nó không phụ thuộc vào điện tích của nuclôn. So với lực điện từ và lực hấp dẫn, lực hạt nhân có cường độ rất lớn (gọi là lực tương tác mạnh) và chỉ tác dụng khi 2 nuclôn cách nhau một khoảng bằng hoặc nhỏ hơn kích thước hạt nhân (khoảng 10⁻¹⁵ m).

Độ hụt khối và năng lượng liên kết :

+ Độ hụt khối của một hạt nhân là hiệu số giữa tổng khối lượng của các nuclôn cấu tạo nên hạt nhân và khối lượng hạt nhân đó: Δm = Zmp + (A -Z) m_n - m_hn

+ Năng lượng liên kết của hạt nhân là năng lượng toả ra khi các nuclôn riêng rẽ liên kết thành hạt nhân và đó cũng là năng lượng cần cung cấp để phá vở hạt nhân thành các nuclôn riêng rẽ:

           W_lk = Δm .c² Năng lượng liên kết tính cho một nuclôn ϵ =( W_{lk}over A)  gọi là năng lượng liên kết riêng của hạt nhân, đặc trưng cho sự bền vững của hạt nhân. Hạt nhân có năng lượng liên kết riêng càng lớn thì càng bền vững.