Cập nhật: 17/08/2020
Danh sĩ, nhà doanh điển, đời Tự Đức, tự Tồn Chất, hiệu Ngọc Trai, biệt hiệu Hi Văn, sinh ngày 1-11 âm lịch, quê làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh con Ngạn Hầu Nguyễn Công Tấn.
Nguyễn Công Trứ (Mậu Tuất 1788-Mậu Ngọ 1858)
Danh sĩ, nhà doanh điển, đời Tự Đức, tự Tồn Chất, hiệu Ngọc Trai, biệt hiệu Hi Văn, sinh ngày 1-11 âm lịch, quê làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh con Ngạn Hầu Nguyễn Công Tấn.
Năm Qúi Dậu 1813 ông đỗ sinh đồ (Tú tài) đến năm Kỉ Mão 1819, đỗ giải nguyên. Sơ bổ Hành tẩu bộ lễ, ở Quốc sử quán, rồi làm tri huyện Đường Hào (Hải Dương), trải qua các chức vụ: Lang trung bộ Lại, Tư nghiệp Quốc tử giám (1824), Tham hiệp trấn Thanh Hoá (1825), Thị lang bộ Hình (1827), rồi thăng Hữu tham tri bộ Hình, sung chức Dinh điền sứ Nam Định, Ninh Bình. Có lúc làm Tổng đốc Hải An, Tả đô ngự sử Viện đô sát, Tuần phủ An Giang. Đến năm 70 tuổi (1848) ông ba lần xin hưu trí mới được về.
Ông từng cùng các tướng đi đánh dẹp các nhóm Lê Duy Lương, Phan Bá Vành, Nùng Văn Vân, từng làm Tham tán quân vụ trấn Tây thành (Nam Vang-Phnom Pênh).
Khi làm Dinh điền sứ, ông có công khẩn hoang, lập hai huyện Kim Sơn, Tiền Hải và hai tổng Hoành Thư, Ninh Nhất trong năm 1829.
Năm 1827 ông được ban thưởng một toà bạch ngọc hình núi, một con ngựa mã não, một chiếc kim khánh khắc bốn chữ”Lao năng khả tướng”. Năm 1829 bị cáo “ mua tiếng ngay thẳng” “mại trực”; năm 1841 bị tuyên án “trảm giam hậu” vì không thi hành chỉ dụ triều đình, nhưng chỉ giáng xuống làm Lang trung bộ Binh, lãnh chức quyền Tuần phủ An Giang, rồi bị cách tuột làm lính thú ở Quảng Ngãi.
Năm 70 tuổi ông có bài “Tự thọ”. Năm Mậu Ngọ 1858 ông mất ngày 14-11 Âm lịch, thọ 80 tuổi.
Tác phẩm của ông có đến hàng trăm bài. Riêng thơ Nôm (52 bài), hát nói (63 bài). Các bài phú, câu đối (4 bài).
Có thể nói Nguyễn Công Trứ là một con người đa dạng, một nghệ sĩ tài hoa, một nhà chính trị lão luyện, một trong những nhà cai trị xuất sắc nhất của triều Nguyễn.
Nguồn:Thư viện Trung tâm sưu tầm và tập hợp.
Nguồn: /