Tô Vĩnh Diện (1924-1953)

Tô Vĩnh Diện - sinh nǎm 1924, quê ở xã Nông Trường huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Nhà nghèo, từ 8 đến 20 tuổi phải đi ở cho địa chủ, chịu đựng bao cảnh áp bức bất công. Tháng 7-1949, xung phong vào bộ đội, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ.

(1924-1953) Tô Vĩnh Diện - sinh nǎm 1924, quê ở xã Nông Trường huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Nhà nghèo, từ 8 đến 20 tuổi phải đi ở cho địa chủ, chịu đựng bao cảnh áp bức bất công. Tháng 7-1949, xung phong vào bộ đội, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Tháng 5-1953, quân đội ta thành lập các đơn vị pháo cao xạ để chuẩn bị đánh lớn, Tô Vĩnh Diện được điều làm tiểu đội trưởng một đơn vị pháo. Trên đường kéo pháo ở Điện Biên, pháo lao nhanh xuống dốc, Tô Vĩnh Diện xông lên trước, lấy thân chèn bánh pháo, cứu pháo an toàn, hy sinh một cách anh dũng. Anh đã được Quốc hội truy tặng Huân chương Quân công hạng Nhất và danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ - Điện Biên Phủ đã trở thành tiếng gọi quen thuộc và yêu mến của những người dân thuộc địa đang muốn giải phóng đất nước. Các chiến sĩ An-giê-ri đã sáng tạo ra động từ điện-biên-phu-ê (diên biêen fuer) từ những ngày còn trên núi O-rét. Động từ đó được hiểu là đánh cho kẻ địch không còn mảnh giáp như nước Việt Nam đã đánh thực dân Pháp ở Điện Biên Phủ.

Làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ là quân và dân ta với "56 ngày đêm ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt - máu trộn bùn non..." là những con dường hiện ra, là những con voi thép leo lên đỉnh núi cao ...

17 giờ ngày 13-3-1954, quân ta bắt đầu nổ súng vào trung tâm đề kháng Him Lam. Pháo binh ta - mà kẻ địch không thể tưởng tượng nổi có thể kéo vào Điện Biên - đã nổ giòn giã, áp đảo kẻ thù. Mấy hôm sau đó, tên quan nǎm chỉ huy trọng pháo của địch ở Mường Thanh đã tự sát. Chính hắn, là kẻ đã huênh hoang đội cái mũ đỏ lên đầu và tuyên bố: Nếu pháo binh Việt Minh vào đây, tôi sẽ đội cái mũ đỏ này cho họ nhìn thấy rõ hơn...

Nhưng với quyết tâm "đánh chắc, thắng chắc" hàng trǎm tấn pháo và đạn của quân ta đã vượt qua hàng chục dốc cao, vực thẳm áp sát trận địa.

Kéo pháo vào, rồi lại kéo pháo ra. Rồi pháo lại vào.

Nhiều đoạn đường chỉ còn có sức người là khả nǎng duy nhất. Những ngón chân bấm vào đá sắc tóe máu, những làn dây tời đỏ, bầm vai chiến sĩ. Bánh pháo nhích lên từng đoạn, những con chặn được lao tới

Hò dô ta, nào!
Kéo pháo ta vượt qua đèo.
Hò dô ta nào?
Kéo pháo ra vượt qua núi.

Bài hát hò kéo pháo - của nhạc sĩ trẻ Hoàng Vân - lập tức lan ra - và còn vang vọng tới hôm nay và mai sau, để nhắc nhở về một chặng đường gian khổ nhưng vinh quang. Và để nhắc nhở tới những bài hát im lặng trên con đường pháo ra, pháo vào hiểm trở, gập ghềnh ngày ấy.

Đó là bài hát của mồ hôi nhỏ giọt, của chung tấm lưng ướt đầm, của bàn tay siết vào dây tời, của những bắp thịt cuộn sóng...

Đó là bài hát về con người - đại điện cho những con người - như nhà thơ Tố Hữu đã ngợi ca.

Những đồng chí chèn lưng cứu pháo
Nát thân, nhắm mắt còn ôm

Con người đó là Tô Vĩnh Diện.

Mỗi thử thách bất ngờ đặt ra - dẫu là đột ngột nhất - vẫn có người, dường như được chuẩn bị để giải quyết. Những thử thách của chiến tranh càng khốc liệt và chớp nhoáng hơn. Một lỗ châu mai địch, tưởng tắt ngấm, bỗng điên cuồng dội lựa vào xung kích, một khẩu liên thanh bị gãy càng khi giặc đang ồ ạt xông lên...

Lần này, khẩu pháo đang xuống dốc. Xuống dốc càng thẳng và nguy hiểm hơn cả lên dốc. Những đôi mắt chǎm chú, những thân hình trai tráng gồng lên, những bắp chân phồng lên ghìm vào mặt đất thoai thoải. Tiếng chim rừng nghe trong trẻo như một mảng xanh trời. Lá xanh sắc mùa xuân vẫn che kín con đường chênh vênh của pháo.

Bỗng - sợi dây tời rǎng rắc vặn và rạn đứt. Một tiếng thét khô khan. Khẩu pháo cứ tụt dần xuống. Mọi người nhắm mắt lại: thôi đành hy sinh khẩu pháo. Một khẩu súng lớn lúc này đáng quý biết bao nhiêu. Nhưng không còn cách gì cứu vãn. Không ai có thể nghĩ ngay cách cứu khẩu pháo chỉ trong vài giây phút nữa sẽ vỡ tan trong vực thẳm.

Nhưng sao lại, khẩu pháo bỗng chồm tới, quặt ngang một chút rồi dừng hẳn? Phúc quá, chắc là nó gặp một vật chắn bất ngờ nào đó? 

Vài ba giây sửng sốt, lặng đi, chiến sĩ bỗng ùa tới khẩu pháo. Và họ thấy ngay vật chắn đó. 

Những đồng chí chèn lưng cứu pháo
Nát thân nhắm mắt còn ôm

Không một tiếng kêu rên. Một nụ cười méo mó trên đôi môi tóe máu. Chính tấm thân trai trẻ đó lao vào bánh pháo, ghìm nó lại và buộc nó rẽ ngang và dừng lại. Tấm áo trấn thủ đang đỏ dần màu máu... 

Không ai có thể biết người chiến sĩ nghĩ gì trong giây phút ấy. Người ta chỉ biết rằng không có anh chắc chắn là khẩu pháo sẽ không được góp sức vào chiến dịch lịch sử vĩ đại làm cho cái thung lũng Điện Biên trở thành đỉnh cao sáng ngời. Để cho những cái tên đơn sơ nhất bỗng nên thơ và lan truyền vượt ra ngoài biên giới.

Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam
Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng

Trong viện bảo tàng quân đội - hiện vật về anh chỉ còn lại duy nhất tấm áo trấn thủ bạc thếch, với một tấm biển còn ghi dòng chữ: áo trấn thủ của đồng chí Tô Vĩnh Diện mặc trong lúc lấy thân mình chèn pháo, tháng 12-1953.

Thời gian đã đi qua rất nhiều.

Mỗi địp nhớ lại Điện Biên, để kỷ niệm ngày chiến thắng có biết bao bài hát lại được vang lên. Không hiểu sao tôi vẫn thích nghe hơn cả, là bài hát "Hò kéo pháo" với âm thanh trầm lắng, xốc vác:

Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua đèo.
Hò dô ta nào. kéo pháo ta vượt qua núi

Có lẽ bởi vì cùng với bài hát hùng tráng, vang vọng đó, tôi còn nghe rõ mồn một bài hát lặng im về anh. Bài hát lặng im của tấm lưng áo trấn thủ đang oằn xuống dưới hàng ngàn cân sắt thép. Bài hát lặng im của nụ cười phảng phất trong ánh mắt cuối cùng gửi gắm đồng đội. Bài hát lặng im của tâm hồn tươi trẻ trong giây phút thử thách đã dứt khoát lấy mình làm điểm tựa. Phải chǎng, anh đã chuẩn bị từ lâu cho giây phút ấy? Sự chuẩn bị đó cũng im lặng biết bao, bình thường biết bao, như lớp lớp tuổi trẻ đã và đang chuẩn bị cho mình.

Để mỗi thử thách vụt đến, thì những La Vǎn Cầu, Phan Đình Giót... lại xuất hiện kịp thời. Không một giây tính toán, không một tiếng thét gào. Lặng im anh hiến dâng cả cuộc đời cho cách mạng. Chỉ còn để lại cho đời một tấm áo trấn thủ cũ kỹ, bạc màu. Một tấm áo nằm im trong khung kính viện bảo tàng.

Nhưng đó là sự lặng im đã hóa lời ca, không tiếng động, bay tới những trái tim trẻ tuổi của bao nhiêu thế hệ mới tiếp tận xa sau...