Tình hình khai thác, chế biến zircon và vật liệu chịu lửa chứa zircon tại các nước SNG

Zircon được sử dụng trong sản xuất gạch gốm, zircon kim loại, hỗn hợp làm khuôn đúc và các loại vật liệu chịu lửa.

Đặc điểm của ngành sản xuất các khoáng chất chứa zircon tại các nước Liên Xô cũ là chỉ có ít doanh nghiệp có công suất khai thác và khả năng chế biến sản phẩm để cung ứng những lượng zircon lớn cho thị trường. Doanh nghiệp lớn nhất trong số này là Tổ hợp khai thác và luyện kim quốc gia Volnogorsk  (VSMMP), nằm gần thành phố Dnepropetrovsky tại Ucraina. Tổ hợp này khai thác mỏ Ti - Zr tại Malyshevsky. Dưới thời Liên Xô cũ, VSMMP sản xuất khoảng 40 nghìn tấn tinh quặng zircon/ năm, hiện nay sản lượng giảm nhẹ xuống còn 35 nghìn tấn/năm. Công ty này sản xuất zircon loại hạt và bột, trong đó 95% tinh quặng zircon của Công ty được xuất khẩu.

Từ trước đến nay, VSMMP vẫn xuất khẩu một phần tinh quặng sang Nga  (9 - 12 nghìn tấn/năm), phần còn lại được xuất khẩu sang Hà Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, ý, Belarus và các nước khác. Sự suy giảm khối lượng xuất khẩu zircon của Tổ hợp này trong những năm gần đây có liên quan đến khối lượng tinh quặng được chế biến ngày càng tăng tại Ucraina. Một phần tinh quặng được VSMMP chế biến trực tiếp để sản xuất 500 - 1000 tấn zirconi kim loại/ năm. Một phần tinh quặng được sử dụng tại Nhà máy vật liệu chịu lửa zircon Volnogorsky mới được đưa vào vận hành trong thời gian gần đây, có công suất 5 nghìn tấn/năm. Nhà sản xuất vật liệu chịu lửa zircon khác của Ucraina là nhà máy Krasnoarmeisk Dinas tại vùng Donetsk.

Nhà sản xuất duy nhất đối với các sản phẩm đi từ zircon tự nhiên tại Nga là Công ty Kovdor  GOK. Công ty này sản xuất tinh quặng baddeleyit và apatit ở dạng sản phẩm phụ của quá trình sản xuất quặng sắt. Sản lượng của Công ty đã tăng liên tục từ năm 1995 và đạt đến mức 6.700 tấn/năm trong năm 2005. đồng thời, trong thời gian đó Công ty cũng tăng sản lượng tinh quặng baddeleyit bậc cao lên gấp 5 lần. Công ty còn sản xuất một loại tinh quặng baddeleyit micro, được tinh chế bằng phương pháp hóa học, với hàm lượng zircon cao. Việc hoàn thành chương trình hiện đại hóa đã cho phép Công ty tăng sản lượng baddeleyit lên 8-10 nghìn tấn/năm. Phần lớn sản phẩm tinh quặng được xuất khẩu. Năm 2004, Kovdor đã xuất khẩu tổng cộng 8275 tấn, phần lớn được bán sang Nhật Bản và đức. Một lượng nhỏ tinh quặng baddeleyit của Kovdor (khoảng 300 - 400 tấn/năm) được cung cấp sang Nga cho Nhà máy vật liệu chịu lửa Scherbinka gần Mátxcơva. Tổng lượng tiêu thụ tinh quặng zircon của thị trường Nga nằm trong khoảng 10 -14 nghìn tấn. Dưới thời Liên Xô cũ, lượng tiêu thụ này đạt đến 50 nghìn tấn/năm.

Hiện tại, phần lớn lượng tinh quặng zircon được tiêu thụ tại Nga là để sản xuất vật liệu gốm sứ trong xây dựng - chủ yếu là gạch ốp tường và gạch lát nền. Dự kiến, sự tăng trưởng tiếp của ngành sản xuất gốm sứ tại Nga sẽ tiếp tục làm tăng nhu cầu tiêu thụ zircon.

Nhà sản xuất lớn nhất đối với zircon kim loại và các mặt hàng kim loại khác chứa zircon tại Nga là Liên doanh Chepetsk tại Glazov, Udmurtia. Các sản phẩm chính của Công ty này bao gồm các ống hợp kim zirconi, được sử dụng làm vật liệu kết cấu trong các lò phản ứng hạt nhân. Nhà máy của Công ty sử dụng khoảng 3 nghìn tấn tinh quặng zircon/năm, được cung cấp từ Tổ hợp VSMMP.

Nhà sản xuất vật liệu chịu lửa chứa zircon lớn nhất của Nga là Nhà máy Scherbinka. Nhà máy này sử dụng tinh quặng baddeleyit của Công ty Kovdor cũng như tinh quặng zircon của VSMMP. Hiện tại, mỗi năm Scherbinska tiêu thụ khoảng 1.500 - 2.000 tấn zirconi/ zircon.  Một lượng nhỏ tinh quặng zircon cũng được tiêu thụ trong ngành đúc.

Trong tương lai, tiêu thụ tinh quặng zircon tại Nga dự kiến sẽ tăng đến 20 nghìn tấn/năm vào năm 2008 - 2010. Hiện tại Ucraina vẫn là nguồn cung ứng zircon lớn nhất trong các nước SNG.

Một thách thức quan trọng đối với Nga là tạo ra cơ sở nguồn cung ứng zircon của chính mình. Kết quả khảo sát tại các vùng Tugansky, Trung Tarsky và Lukoyanovsky tại Nga cho thấy có những trữ lượng lớn về quặng zircon. Tại nhiều mỏ, hoạt động khai thác thử nghiệm đã được thực hiện và các nhà máy pilot đã được xây dựng. Theo ước tính của các chuyên gia trong ngành, tổng sản lượng tinh quặng zircon ở các nhà máy này có thể đạt 110 nghìn tấn/năm.

Trong tương lai, Công ty Norilsk Nickel có thể đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực khai thác và chế biến zircon tại Nga. Công ty này đã mua quyền khai thác mỏ Ti - Zr tại vùng Tambov. Với khối lượng khai thác quặng là 5 triệu tấn/năm, sản lượng tinh quặng zircon của Công ty có thể đạt 12 - 16 nghìn tấn/năm.

Nga cũng có các những trữ lượng zircon lớn tại các mỏ hỗn hợp với quặng pyroclo-zircon tại đông Xibêri và quặng eudialit tại bán đảo Kola. Tại vùng Khabarovsk người ta cũng phát hiện được một loại quặng zircon mới có tiềm năng thương mại  (mỏ Algama).

Gần đây, các nhà máy sản xuất tinh quặng zircon đã được xây dựng tại Kazakhstan. Năm 2004, tại Nhà máy hợp kim sắt Aktyubinsk của Công ty Kazchrome, một nhà máy chế biến tinh quặng đã được đưa vào vận hành. Công suất tinh quặng zircon của nhà máy này đạt 5.400 tấn/năm. Quặng nguyên liệu được cung ứng từ nhà máy pilot tại mỏ Ti - Zr ở Shokash, vùng Aktyubinsk.

TN

Theo Industry Mineral, 4/2006